درآمدی بر مباحث شهر الکترونیک

پیش از شروع قرن بیستم نظریه پردازان اقتصادی، تنها زمین، سرمایه و نیروی کار را به عنوان نهاده های سه گانه تولید و خدمات قلمداد می کردند و تمامی برنامه ریزی های اقتصادی در حوزه تئوری و عملی مبتنی بر استفاده از ترکیبی موثر از عوامل برای نیل به اهداف بلند اقتصادی بود. در ابتدای قرن بیستم ظهور نظریه مدیریت علمی بر منابع تولید، مثلث نهاده های تولید را دچار تغییر اساسی کرد.

تمامی نظریه پردازان به این نتیجه رسیده بودند که اهمیت مدیریت در استفاده بهینه از منابع و نهاده های تولید و خدمات کمتر از خود آنها نیست، به همین دلیل مدیریت به عنوان چهارمین رکن تولید و خدمات وارد ادبیات اقتصادی شد و در کمتر از صد سال به عنوان مهمترین شاخه علمی دنیای امروز، تحولی وسیع در تمامی شئونات زندگی انسان امروزی، از خانواده گرفته تا مدیریت شهر و کشور ایجاد کرد.

امروز حدود ۱۳۸ شاخه از مدیریت در تمامی حوزه های زندگی بشر امروزی به صورت آکادمیک در مراکز علمی سراسر دنیا تدریس می شود.

در قرن بیستم علاوه بر نگرش مبتنی بر مدیریت منابع در حوزه تولید و خدمات یک رویداد دیگر باعث رشد و پیشرفت سریع بشر امروزی شد، ورود تکنولوژی باعث استفاده هر چه بهتر مدیران از نهادهای اولیه تولید و خدمات شد و رویکرد استفاده بهینه از منابع (که در ادبیات اقتصادی آز آن به عنوان بهره وری یاد کردند ) باعث شد که استفاده از تکنولوژی به عنوان یک رقیب و جایگزین در استفاده از منابع اولیه تولید و خدمات با بازدهی بیشتر و صرف هزینه های کمتر مورد توجه قرار گیرد به همین دلیل در اواسط قرن بیستم عملا تکنولوژی نیز به جمع چهار رکن اساس منابع اولیه تولید و خدمات اضافه شد.

یکی از مهمترین شاخه های تکنولوژی که باعث اثرات مثبت شگرف در زندگی بشر امروزی شد تکنولوژی اطلاعات است . بسیاری از نظریه پردازان، قرن بیستم را قرن انقلاب انفورماتیک در زندگی بشر نام نهاده اند، استفاده از فناوری اطلاعات در کنار مدیریت صحیح از منابع تولید می تواند تضمین کننده نیل به اهداف در هر مجموعه رو به تکاملی تلقی شود.

یکی از مهمترین شاخه های مدیریت، مدیریت شهری است، مدیریت شهری، علم برنامه ریزی، سازماندهی، هماهنگی و کنترل تمامی عوامل تشکیل دهنده یک شهر است اما مدیریت شهری نیز مانند تمامی شاخه های دیگر علم مدیریت نیازمند بهره گیری موثر از فناوری اطلاعات برای نیل به اهداف مورد نظر است .

مفاهیمی چون شهر مجازی، شهر الکترونیک، شهروند الکترونیک و شهرداری الکترونیک زائیده همکاری و تعامل دو سویه مدیریت شهری و فناوری اطلاعات است.

رشد روز افزون جمعیت، زندگی را در جوامع شهری تحت الشعاع قرار داده است و سبب به وجود آمدن مشکلات عدیده ای در زندگی شهروندان شده است که در روح و روان و سلامت افراد تاثیر به سزایی دارند.

مشکلاتی مانند آلودگی هوا که متاثر از ترافیک شهری و رفت و آمد های کاذب درون شهری است، ناهماهنگی هایی که در انجام امور شهروندان توسط متولیان امور شهری صورت می پذیرد، هزینه های هنگفتی که سازمانها و نهادها در نتیجه خنثی کردن برنامه ها و سیاست های کلان یکدیگر می پردازند و یا تداخل و تکثیر وظایف و عدم تعامل سازمان ها و نهادهای متولی امور شهری از جمله مشکلاتی است که تقویت مدیریت شهری و نهایتا نیل به سوی مدیریت واحد شهری را امری اجتناب ناپذیر نموده است.

شهرداری ها بعنوان متولیان امور شهری بر اساس قوانین و مقررات، وظیفه اداره شهر را به عهده دارند و شوراها نیز بر اساس قانون به عنوان ناظرین بر چگونگی اداره شهر تشکیل و انجام وظیفه می کنند. بدیهی است که در قانون به مدیریت شهری و ارتقا سطح مدیریت واحد شهری توجه ویژه ای شده است.

اما آنچه که مهم است، با توجه به واگذاری ۲۳ مسوولیت مدیریت شهر به شهرداری ها و شوراهای اسلامی شهر ها، متاسفانه هنوز مدیریت شهر تا رسیدن به جایگاه واقعی فاصله زیادی دارد، بنابراین شاید در قدم ابتدایی باید به سمت مدیریت واحد شهری حرکت کنیم.

ضرورت جلوگیری از اتلاف منابع در شهرها و انجام امور شهروندان در کوتاهترین زمان ممکن، جلوگیری از تداخل و ناهماهنگی ها، ارائه خدمات مناسب به شهروندان و بسیاری از مسائل دیگر اشاره به این دارد که لازم است همه دست اندرکاران، سیاستمداران، دولتمردان و برنامه ریزان و قانون گذاران به تشکیل مدیریت واحد شهری توجه ویژه ای داشته باشند.

برطرف کردن مشکلات زندگی شهرنشینی از حیث اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، امنیت و بهداشت در کنار بالا رفتن سطح توقع شهروندان از مدیران شهری در بعد خدمات رسانی و همچنین ایجاد فرصتهای برابر و توجه کامل به عدالت اجتماعی، جلب مشارکت مردمی و انجام امور مردم در اسرع وقت، جز با تقویت و توانمند ساختن مدیریت شهری مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات، میسر نخواهد بود و مدیریت شهری بدون استفاده از ابزار و فناوری های روز دنیا و در راس همه آنها فناوری اطلاعات هرگز به مدیریت واحد شهری سر آمد نخواهد رسید.

از این رو با توجه به مراجعات بسیار زیاد شهروندان به شهرداریها بعنوان متولی امور شهری بدیهی است که فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش بسزایی در کار آمدی این مدیریت و ایجاد مدیریت واحد شهری دارد.

شاید بتوان گفت آنچه که به عنوان معضل بزرگ فراروی مدیریت شهری در استفاده بهینه از این فناوری قرار دارد مشکلات فرهنگی و عدم آموزش صحیح شهروندان در به کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات است.

عدم استفاده شهروندان و کم رنگ بودن اقبال عمومی از این تکنولوژی گواهی بر این مدعا است. بدیهی است که برای استفاده بهینه از ابزاری که فناوری اطلاعات در اختیار مدیران شهری قرار می دهد و کاربردی کردن آنها در مدیریت شهری، ما ملزم به ایجاد زیر ساخت های ICT و IT کاربردهای فراوان مناسب فرهنگ سازی عمومی آموزش شهروندان هستیم.

همانطوری که می دانید در هزاره سوم با پیشرفت تکنولوژی، سخت افزار ها و نرم افزار های جدیدی وارد بازار کار شده است که از مجموعه آنها می توان به سیستم های کنترلی نظارتی و حسابگری و همچنین عملیات هوشمند اشاره کرد. امروزه با استفاده از این سیستم ها به راحتی می توان زمان و منابع پروژه ها را مدیریت و کنترل کرد.

باید بدانیم که ابزار جامعه جهانی اطلاعات رقابت بر مدیریت زمان و تصمیم گیری در لحظه است. آنچه مسلم است جریان تولید و ارائه اطلاعات صحیح و بهنگام در تمام حوزه ها بخصوص حوزه مدیریت شهری از زیرساخت های مهم تحقق مدیریت واحد شهری است که در تصمیم گیری و تصمیم سازی بسیار اهمیت دارد. از جهتی دیگر توسعه پایدار شهری بر اساس فناوری اطلاعات و ارتباطات معنا و مفهوم پیدا خواهد کرد.

برای اینکه الگوی مناسبی از شهر آباد از نظر بهداشت، معماری، فضای سبز و شهرسازی و. .. داشته باشیم می بایست فناوری اطلاعات و ارتباطات را به مفهوم واقعی به عنوان یک ابزار دقیق و مناسب در مدیریت شهری کاربردی کنیم. این مهم زمانی اتفاق خواه افتاد که عزمی همگانی در مسوولان، سیاستمداران و صاحبنظران به منظور تبیین و تحکیم جایگاه فناوری اطلاعات در نظام برنامه ریزی و اداره شهری در راستای دستیابی به اهداف و برنامه ها و در راس آنها اهداف چشم انداز ۲۰ ساله و برنامه توسعه شهری به صورت یک فرهنگ عمومی در کشور تلقی و استمرار یابد تا شاهد تحولی عظیم در مدیریت شهری باشیم .