تجارت الکترونیکی جایگزین تجارت سنتی می شود

ورود تکنولوژی های روز به تمامی امور امروزه بسیار پیشرفت کرده است تا آنجا که رفته رفته تجارت الکترونیکی جای خود را در داد و ستد های تجار باز می کند. این نوع تجارت به دلیل سرعت عمل بالا و صرف هزینه کم در جهان از جایگاه خوبی برخوردار است. تجارت الکترونیک در تمام ابعاد خود رشد افزونی کرده است. در قرن ۱۹ میلادی برای اولین بار داد و ستد از طریق تلفن صورت گرفت. در اواسط قرن ۲۰ نخستین کارت های اعتباری عرضه شدند و در دهه ۱۹۶۰ از شبکه های رایانه یی ، پست الکترونیکی و صندوق اتوماتیک بانکی استفاده شد.

ظهور اینترنت در سال ۱۹۸۹ و استفاده گسترده از رایانه های شخصی در سال ۱۹۹۰ از جمله مهم ترین عوامل در تحول تجارت الکترونیک بودند. به نوعی باید گفت مهم ترین رکن در تجارت الکترونیک نوع مکانیسم پرداخت است چرا که خریداران و فروشندگان با توجه به میل شخصی خود یکی از این نوع روش های پرداخت را انتخاب می کنند. انتخاب روش های پرداخت الکترونیکی و حذف واسطه گری ها در این نوع پرداخت موجب شکوفایی اقتصادی و افزایش منافع شده است. این نوع مکانیسم پرداخت تنها محدود به کشور خاصی نیست بلکه جنبه بین المللی دارد. نکته قابل توجه این است که نوع مکانیسم پرداخت در تجارت الکترونیک داخلی با تجارت در سطح بین الملل متفاوت است. تجار در تجارت بین الملل از روش پرداختی استفاده می کنند که منافع شان تا مین شود. کارت های اعتباری، پول الکترونیکی، کارت های حافظه یی، کارت های هوشمند و چک های الکترونیکی در تجارت بین الملل کارایی ندارند بلکه در تجارت داخلی از این نوع روش ها به جهت صرف هزینه و وقت کم می توان استفاده کرد.

به هر حال در کشور ما نیز به نوعی این روش های پرداخت همه گیر شده است که در ادامه مطلب به بررسی هر یک از روش ها خواهیم پرداخت.

کارت های اعتباری

در این نوع سیستم پرداخت کارت به معنای واقعی و امضای آن در عمل توسط دریافت کننده وجه رویت نمی شود. میزان وجه و روز انقضا از طریق اینترنت توسط پست الکترونیکی یا وب سایت انتقال داده می شود. در حال حاضر استفاده از این نوع کارت ها به دلیل صرف هزینه و وقت کم جهت آشنایی با آنها بسیار رایج است.

مکانیسم کارت اعتباری به این ترتیب است که خریدار (دارنده کارت) به بانکی دستور می دهد وجه درخواستی فروشنده را از محل قرضی که از بانک کرده است، بپردازد. در انتهای هر ماه بانک برای صاحب کارت صورتحسابی مبنی بر پرداخت های انجام گرفته، ارسال می کند. در حقیقت مبادلات از طریق کارت های اعتباری متضمن یک تعهد (دریافت وام) است. در صورتی که بین کشورها و بانک های آنها ارتباطات لازم وجود داشته باشد توسط این کارت ها می توان پول نقد را در خارج از کشور نیز دریافت کرد.باید گفت اساس کار سیستم کارت اعتباری بر پایه اعتماد است و فروشنده می تواند کالا را خریداری کند و پرداخت متعاقباً صورت گیرد.

پرداخت وجه از طریق کارت اعتباری تضمین شده است و تضمین کننده مسوول پرداخت صورتحساب مشتری و جمع آوری وجه است. در معاملات سنتی، مشتری کارت اعتباری را ارائه می دهد، تاجر امضا و انعقاد معامله را جهت دستیابی به رمز تاییدشده تفویض می کند. هر زمان که تاجر کارت اعتباری را از طریق تلفن، پست الکترونیکی و اینترنت تایید کند در این صورت تضمین کننده کارت ریسک عدم پرداخت را نیز قبول می کند. در هر حال تاجر مسوول خسارات ناشی از استفاده کارت تقلبی است. به عنوان نمونه خریدار اگر مالک کارت نباشد و از کارت مزبور استفاده کند، در این صورت هزینه خسارات قبول کارت های اعتباری به دلیل توسعه تجارت بر عهده تاجر است. به جهت جلوگیری از کارت های تقلبی و کاهش جرائم حاصل از آن به طور معمول از رویه های استانداردی تحت عنوان SET استفاده می شود. هدف این نوع پروتکل ایجاد امنیت در پرداخت های کارتی است. پروتکل SET از یک کلید رمزنگاری و گواهینامه های دیجیتالی برای تایید هویت تاجر و مصرف کنندگان استفاده می کند. مهم ترین ویژگی این پروتکل ایجاد امنیت و تایید هویت کاربر است.

پول الکترونیکی

پول الکترونیکی یکی از مکانیسم های پرداخت الکترونیکی است که برای معاملات بی نام مورد استفاده قرار می گیرد و موجب گسترش تجارت الکترونیک شده است. هیچ گونه ابزار پرداخت مادی از قبیل پول کاغذی و سکه در مکانیسم پول الکترونیکی دخالتی ندارد. هنگامی که گرایش به سمت کارت اعتباری به عنوان یکی از مکانیسم های پرداخت افزایش یافت و سیستم های پرداخت اینترنتی مورد قبول جوامع واقع شد پول الکترونیکی یکی دیگر از انواع پرداخت الکترونیکی برای معاملات الکترونیکی طراحی شد. امروزه در بسیاری موارد پول الکترونیکی در تجارت الکترونیک جایگزین پول نقد شده است.مکانیسم های دیگر پرداخت از قبیل کارت های هوشمند و حتی چک های الکترونیکی می توانند به عنوان اشکالی از پول الکترونیکی طبقه بندی شوند.

پول الکترونیکی شکلی از بهای اندوخته شده است که به آسانی در ساختارهای الکترونیکی قابل معامله است و در صورت حذف عبارت ساختار الکترونیکی از تعریف فوق این تعریف مشمول پول کاغذی و سکه می شود. پول الکترونیکی همانند پول کاغذی است با این تفاوت که در مورد پول الکترونیکی در زمان وقوع معامله ارزش و بهای کالا نیز انتقال داده می شود اما وجه بعداً پرداخت می شود. یکی از ویژگی های خاص پول الکترونیکی که منجر به تمایز آن با پول کاغذی می شود بی نام بودن پرداخت کننده (مشتری) است.

بانک Mark Twain در ایالات متحده از جمله بانک هایی به شمار می رود که آغاز به صدور پول الکترونیکی کرد. این نوع مکانیسم پرداخت مشتمل بر خرید اعتبارات از بانک با ارزش معین است که برای تجارت الکترونیک مورد استفاده قرار می گیرد. بسیاری از تجار و مصرف کنندگان به دلیل اینکه ضرر و زیان در این نوع مکانیسم پرداخت کاهش یافته است پول الکترونیکی را جهت پرداخت وجه در معاملات خود انتخاب می کند. اشخاصی که توانایی دستیابی به کارت اعتباری را به جهت عدم داشتن اعتبار کافی نداشته باشند می توانند از پول الکترونیکی استفاده کنند. هنگامی که فردی با پول کاغذی کالایی را خریداری می کند معمولاً تاجر در باب هویت وی سوالی نمی کند.

گرایش به سمت معاملات پول الکترونیکی بی نام اینترنتی در امریکا نسبت به اروپا ناچیز است. البته شایان ذکر است که اروپاییان نخستین مصرف کنندگانی بودند که از این نوع معاملات استفاده کردند. در اروپا اکثر مصرف کنندگان به این نوع روش پرداخت در معاملات اینترنتی گرایش دارند. صحت و سقم پول الکترونیکی باید مورد تایید قرار گیرد. در این صورت باید سیستم تایید کننده یی موجود باشد که اقدام به این عمل کنند همانند پول کاغذی که دارای شماره سریال است. هنگامی که شخصی کالایی را خریداری می کند و پول الکترونیکی را از حساب شخصی خود در بانکی که دارای حساب است، برداشت می کند بانک مزبور توانایی تایید پول الکترونیکی را داراست بدون اینکه هیچ گونه ارتباطی با این معامله داشته باشد. جهت روشن شدن مطلب به بیان مثالی در این باب می پردازیم؛ مصرف کننده بانک توسط سخت افزار خاصی یک سکه سفید طراحی می کند. وی این سکه را برای اینکه ارزش یک دلار یابد توسط پاکت نامه الکترونیکی برای بانک ارسال می دارد. بانک یک دلار را از حساب وی کسر و در صورتی که امضای وی معتبر باشد سکه و پاکت دیجیتالی ارسال شده توسط وی دارای ارزش می شود.

البته بانک مزبور سکه را نیز با امضای خود تایید می کند. زمانی که بانک سکه باارزش یک دلار را برای مصرف کننده ارسال می دارد وی سکه مزبور را از داخل پاکت برداشته و می تواند آن را خرج کند. تاجر نیز در صورت دریافت سکه آن را جهت تایید صحت برای بانک ارسال می دارد. بانک مزبور با مشاهده امضای خود صحت سکه را تایید خواهد کرد.گفتنی است در کشور ما هنوز از این نوع روش پرداخت استفاده نمی شود البته امید است چنین روش پرداختی نیز در سیستم پرداخت الکترونیکی تجارت الکترونیک رایج شود. از جمله مهم ترین ویژگی های پول الکترونیکی صرفه جویی در زمان و امنیت این نوع سیستم است اگرچه احتمال کلاهبرداری نیز وجود دارد اما با وجود پروتکل های امنیتی SET و SSL این نوع جرائم نیز کاهش پیدا کرده است.