شهرالکترونیکاین روزها زندگی در کلانشهرها برای شهروندان سختی های خود را دارد و مسوولان شهری را نیز در اداره شهرها و خدمات رسانی به شهروندان در تمام زمینه ها و بهره مندی آنها از امکانات زندگی شهری با چالش های جدی مواجه کرده است.

تناسب نداشتن ظرفیت های شهر با جمعیت آن، انجام روزانه میلیون ها سفر درون شهری که شاید هزاران مورد آنها غیر ضروری است، ایجاد ترافیک سنگین ناشی از تردد روزانه ۱۳ میلیون خودرو در کشور، اتلاف ساعت ها از وقت شهروندان در ترافیک، آلودگی هوا که هر روز وضعیت بحرانی تری پیدا می کند و... همگی زمینه ای فراهم آورده تا این روزها کلانشهرها با مشکلات و نابسامانی هایی مواجه شوند. در چنین شرایطی کارشناسان و صاحبنظران مسائل شهری تحقق واژه «شهر الکترونیک» را یکی از راهکارهای اساسی برای برون رفت از این نابسامانی ها می دانند. شهری که بسیاری خدمات مورد نیاز مردم به صورت ۲۴ ساعته در هر جا قابل دسترسی باشد. اگر خریدهایمان را الکترونیکی انجام دهیم، اگر برای مطلع شدن از نتیجه درخواستی که چندی پیش به فلان اداره داده ایم ناچار نباشیم بارها از پله های آن اداره بالا و پایین برویم و با کارمندانش تنش داشته باشیم، اگر ساعت ها از وقتمان را در صف بانک ها تلف نکنیم و... آن وقت شاید زندگی شهری با تمام حواشی و مشکلاتش برایمان آسان تر شود و این هدف زمانی محقق خواهد شد که واژه ای به نام شهر الکترونیک عملیاتی شود.

 

 

نیازی غیرقابل انکار

رویکرد جهانی در دهه اخیر به سمت الکترونیکی شدن جوامع گام برداشته است و امروزه جامعه ای پیشرفته تر است که به لحاظ اطلاعاتی سرعت و قابلیت بیشتری در تولید و تبادل اطلاعات داشته باشد. با توجه به تکنولوژی های جدید که پیچیدگی زندگی اجتماعی را به دنبال دارند تسهیل امور مختلف زندگی و بهره گیری از مزایای تکنولوژی «آی.تی» در انجام امور روزمره بدون نیاز به مراجعه حضوری به سازمان های خدماتی ضرورتی انکارناپذیر است.

کاهش زمان تلف شده شهروندان در ترافیک، عرضه بهتر خدمات، توزیع عادلانه تر امکانات، کاهش آلودگی محیط زیست، صرفه جویی در مصرف سوخت، افزایش اشتغال و بهبود مدیریت پایدار شهری از ویژگی های اجتماعی شهر الکترونیکی است. پرداخت قبوض، برداشت پول از حساب، انتقال پول، ثبت اسناد و املاک، درخواست گذرنامه، خرید و فروش کالا و مواد غذایی، بازدید از موزه ها و پارک ها، وضعیت آب و هوا، ساعات پرواز هواپیماها، رزرو بلیت سفر، رزرو هتل و در بخش ترافیکی مطلع شدن از بهترین و خلوت ترین مسیر در شهر برای رسیدن به مقصد، بهترین رستوران برای صرف غذا، بهترین اماکن تفریحی و سایر بهترین ها و... می توانند در قالب خدمات الکترونیک به شهروندان ارائه شوند.

 

 

شهرداری های الکترونیک

روند روبه رشد شهرنشینی و مشکلات ناشی از این پدیده شامل ترافیک، آلودگی های صوتی و هوا، اتلاف انرژی، زمان و... اهمیت و ضرورت بستر سازی برای ارائه خدمات الکترونیک در شهرها را دو چندان کرده است. در این میان، شهرداری ها که یکی از بزرگ ترین و مهم ترین سازمان های ارائه دهنده خدمات عمومی در شهرها به شمار می روند وظایف و مسوولیت های متعدد و متنوعی را بویژه در کلانشهرها بر عهده دارند. با توجه به این که شهرداری ها در مقایسه با سایر نهادها و ادارات دولتی و خصوصی مراجعان بیشتری دارند، ضرورت دارد تا مدیریت شهری پیشگام هر سازمان و ارگانی از روش ها و الگوهای جدید در زمینه ارائه خدمات و پاسخگویی به نیازهای شهروندان بهره مند شود.

 

 

یک نمونه کوچک

امسال برای نخستین بار شهرداری تهران تصمیم گرفت در راستای تحقق شعار شهر الکترونیک، فرآیند صدور آرم طرح ترافیک برای شهروندان را به صورت الکترونیک و با واگذاری ارائه این خدمات به دفاتر خدمات الکترونیک شهر انجام دهد.

به این ترتیب دیگر به روال سال های گذشته نیازی به مراجعه حضوری شهروندان به مرکز صدور آرم سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران نبود و متقاضیان باید تمام مراحل ثبت نام را به صورت اینترنتی انجام می دادند و فقط مدارک را به دفاتر خدمات الکترونیک شهر تحویل می دادند.

هرچند این موضوع در نگاه اول از آن جهت که در وقت و هزینه شهروندان صرفه جویی می شود اتفاق مثبتی بود، اما به تدریج در طول روند انجام این طرح که هم شهروندان و گاه هم کارمندان دفاتر خدمات الکترونیک را در ارائه خدمات مطلوب با مشکلاتی مواجه کرد، نواقص آن نیز مشخص شد.

پایین بودن سرعت اینترنت خانگی، مسدود شدن گهگاه سایت برای ثبت نام، قطع شدن مکرر اینترنت طی فرآیند پرکردن گزینه های ثبت نام، برخی مشکلات برای واریز اینترنتی عوارض خودرو و همچنین مبلغ آرم طرح ترافیک از جمله این موارد بودند. از سوی دیگر وصل نبودن اکثر دفاتر خدمات الکترونیک شهر به اینترنت موجب شده بود تا این دفاتر نتوانند آنچنان که باید در فرآیند صدور آرم و در صورت احتیاج، نیازهای شهروندان در این زمینه را برآورده کنند.

نکته: معاون برنامه ریزی و توسعه سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور امیدوار است تا سال ۹۳ حدود۶۵ درصد امور در شهرداری ها به طور الکترونیکی و بدون نیاز به مراجعه حضوری شهروندان انجام شود

اما با تمام این مشکلات، شیوه جدید برای بسیاری از شهروندان که در گذشته باید به سختی از محل کار خود مرخصی گرفته و ساعت ها و حتی چندین روز از وقت خود را پشت درهای اداره صدور آرم تلف کرده و با متصدیان این بخش سر و کله می زدند، راضی کننده بود. با این حال مسوولان شهری و متولیان بخش صدور آرم باید از تجربه اولین سال صدور الکترونیکی آرم های طرح ترافیک بهره برده و نواقص و مشکلاتی که در فرآیند صدور آرم به چشم می خورد را برای سال آینده برطرف کنند. برای این که بدانیم تاکنون کشور ما برای تحقق شعار شهر الکترونیک تا چه حد موفق بوده است، به سراغ سازمانی رفتیم که جزو یکی از پرترددترین سازمان های خدماتی در میان شهروندان در زندگی شهری امروز است و همین موضوع موجب شده تا این مجموعه طی سال های اخیر گام هایی برای تحقق شعار شهر الکترونیک بردارد. هم اکنون شهروندان برخی از کارهای مرتبط با شهرداری ها را به طور غیرحضوری و الکترونیکی انجام می دهند و امسال نیز قرار است برنامه الکترونیکی کردن خدمات در شهرداری ها با جدیت بیشتری پیگیری شود. معاون برنامه ریزی و توسعه سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور در گفت وگو با جام جم به این موضوع اشاره می کند که زندگی های شهری امروز موجب شده تا شهروندان ضرورت استفاده از فناوری «آی.تی» در انجام بسیاری از امور روزمره را بیش از گذشته احساس کنند و سازمان های متولی و ازجمله سازمان شهرداری های کشور نیز با درک این ضرورت مهم طی سال های اخیر گام هایی در این زمینه برداشته اند که این برنامه ها با حمایت های دولت در دوره نهم و دهم جدی تر شده است.

مهندس محسن کوشش تبار معتقد است: گستردگی زندگی شهرنشینی و معضلات مبتلا به آن ازجمله ترافیک و آلودگی هوا، بهبود شیوه های خدمات رسانی به شهروندان از مسیر الکترونیکی کردن ارائه این خدمات با هدف جلوگیری از مراجعات مکرر شهروندان به شهرداری ها را اجتناب ناپذیر می کند و این امر کاهش هزینه ها و اتلاف وقت شهروندان از یکسو و تقویت مدیریت شهری و افزایش رضایت مندی شهروندان از عملکرد شهرداری ها را از سوی دیگر به همراه خواهد داشت. کوشش تبار به گذشته ای نه چندان دور اشاره می کند: زمانی که تقریبا تمام کارها در شهرداری ها از صدور پایان کار و خلافی گرفته تا پرداخت عوارض و... صرفا با مراجعات مکرر شهروندان انجام می شد، اما هم اکنون به دلیل فراهم شدن زیرساخت های ارتباطی، شهروندان می توانند برخی امور ازجمله پرداخت عوارض به شهرداری ها را به طور اینترنتی و بدون نیاز به مراجعه حضوری انجام دهند. به گفته کوشش تبار هم اکنون شهرداری های بسیاری از کلانشهرها ازجمله مشهد، تهران، اصفهان، تبریز و... در زمینه الکترونیکی کردن بخشی از امور خود به موفقیت هایی دست یافته اند و امسال شهرداری های دیگر شهرها نیز به این سمت پیش می روند.

تجهیز شهرداری ها به کد پرداخت الکترونیک

شهرداری ها در تحقق شعار شهرداری الکترونیک در خدمات و امور مرتبط با شهروندان چه کرده اند؟

تجهیز شهرداری ها به کد پرداخت الکترونیکی ازجمله فعالیت های شهرداری هاست. به گفته کوشش تبار با دادن کد پرداخت الکترونیکی به شهرداری ها، شهروندان می توانند تمامی قبوض مرتبط با امور شهرداری ها را به صورت اینترنتی و در قالب کارت های عضو شتاب پرداخت کنند. هم اکنون ۳۰ شهرداری این کد را دریافت کرده اند و تا پایان امسال سایرشهرداری ها نیز به این سیستم تجهیز خواهند شد. با وجود تمام تلاشی که برای نهادینه کردن ارائه خدمات به طور الکترونیک در شهرداری ها انجام می شود هیچ گاه ردیف بودجه جداگانه ای به بحث «آی تی» و تحقق شعار شهر الکترونیک در شهرداری ها تخصیص نیافته است. این موضوعی است که معاون برنامه ریزی و توسعه سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور نیز از آن گلایه دارد و می گوید: متاسفانه در بودجه ۹۰ نیز از همین منابع موجود شهرداری ها که بیشتر تحت تاثیر مالیات بر ارزش افزوده است، برای طرح های مربوط به الکترونیکی کردن ارائه خدمات در شهرداری ها استفاده می شود. به گفته کوشش تبار در واقع تمام اولویت ها در اجرای پروژه های مختلف شهری است و در نهایت اگر بودجه ای اضافه بیاید برای اجرای طرح های مرتبط با شهر الکترونیک در شهرداری ها هزینه و سرمایه گذاری می شود.

 

 

الکترونیکی شدن ۶۵ درصد خدمات تا سال ۹۳

با وجود محدودیت منابع، سازمان شهرداری ها تلاش می کند طرح ها و برنامه های مرتبط با الکترونیکی کردن امور در شهرداری ها با هدف جلوگیری از مراجعات شهروندان را در اولویت قرار دهد.

معاون برنامه ریزی و توسعه سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور امیدوار است براساس چشم انداز تعریف شده بسترسازی های ضروری و مهم برای تحقق شهرداری الکترونیک را تا حد استانداردها پیش برد. با این فرآیند تا سال ۹۳ باید ۶۵ درصد امور در شهرداری ها به طور الکترونیکی و بدون نیاز به مراجعه حضوری شهروندان انجام شود.

به گفته کوشش تبار در این راستا کمیته های راهبردی برای بررسی و پیگیری طرح های شهرداری های الکترونیک در حال راه اندازی است و قرار است این کمیته ها به کمک دفتر فناوری سازمان شهرداری ها هدایت شوند. صرف نظر از بحث کمبود بودجه و اعتبارات، به نظر می رسد هنوز موانع تحقق شهر الکترونیک همچنان به قوت خود باقی است.

قدم اول در راستای پیاده کردن شهر الکترونیک، ایجاد زیرساخت های ارتباطی مناسب و وجود یک اینترنت پرسرعت به منظور فراهم شدن امکان تبادل اطلاعات و انجام امور الکترونیکی برمبنای آن است چراکه ناقص بودن این زیرساخت مهم ترین مانع برای تحقق شعار شهر الکترونیک خواهد بود.

پوران محمدی