آموزش الکترونیک

آموزش مهمترین اهرم اثربخش برای افزایش موفقیت اقتصادی و رشد نیروی کار آموزش دیده است. درست است که در سال های آینده فناوری تغییر می کند اما حقیقت آن است که فناوری همواره به عنوان یک ابزار باقی خواهد ماند. مهمترین جز» در کلاس های درس ما همان چیزی باقی خواهدماند که امروز هست: معلمان. معلمانی که با علاقه و فکر می خواهند از فناوری برای آزادسازی استعدادهای بشری و آموزش فکر و شخصیت دانش آموزان استفاده کنند. معلم است که می داند چگونه آتش فکر دانش آموز را شعله ور سازد، تفکرش را شکل دهد و استعدادهایش را شکوفا سازد. در این میان فناوری یک وسیله برای اوست. رایانه تنها وقتی قدرتمند است که فکر معلمان قدرتمند باشد. پس فناوری تنها یک ابزار است برای رسیدن به هدف و خود به تنهایی نمی تواند هدف باشد. در آموزش الکترونیک شرکت ها، فرهیختگان، مربیان و معلمان می توانند با یکدیگر کار کنند. هرچه فناوران و معلمان بیشتر با هم تعامل داشته باشند، استعدادهای دانشآموزان بیشتر شکوفا می گردد، اقتصاد قوی تر می شود و کشور نیرو می گیرد.

بدون در نظر گرفتن زیرساخت های آموزش مجازی و اهداف آن، نمی توان به پیاده سازی و اثربخشی آن امیدوار بود. لازم است قبل از هر گونه تصمیم گیری، این زیر ساختارها را شناسایی و سپس نسبت به پیاده سازی آن در راستای اهداف آموزش مجازی اقدام کرد. شایان ذکر است اهداف آموزش مجازی با آموزش از راه دور اگر چه سنخیت دارد ولی متفاوت است ولی بحث آموزش مجازی در ایران جز» بحث های روز است. در مورد آموزش مجازی اگر بخواهیم اصولی به آن بپردازیم باید به یک سری نکات که زیر ساخت های آن هست توجه کنیم، این زیر ساخت ها عبارتند از:

۱) زیر ساخت های «مخابراتی» که هر چند در ایران امکانات مخابراتی مطلوب نیست ولی با ورود تکنولوژی های نوین در آینده نزدیک، این ضعف برطرف خواهد شد و به احتمال قوی این بخش جلوتر از سایر بخش های آموزش مجازی خواهد بود ولی متاسفانه در حال حاضر اساس کار آموزش مجازی را بر همین نکته یعنی تهیه سخت افزار و ایجاد ارتباطات مخابراتی گذاشته اند.

۲) دومین مسئله «فنون همکاری» و یکی از مهمترین زیر ساخت ها ست. این مبحثی است که اروپائی ها خود حتی بیشتر از مفاد آموزشی آن تاکید دارند.

به عنوان مثال فردی که پشت کامپیوتر نشسته و از طریق اینترنت در رشته ای دکترا گرفته است یعنی فردی که ارتباطات اجتماعی نداشته چگونه می تواند فردا مدیر موسسه یا سازمانی شود که ۳۰ یا ۴۰ نفر کارمند دارد و آن را هدایت و رهبری کند. «فنون همکاری» حتی در بخش مطالعات دسته جمعی و همکاری روی متون در درس ها هم مطرح است.

۳) نکته بعدی «مفاد آموزشی» است. مفاد آموزشی در آموزش مجازی با آموزش سنتی کاملا متفاوت است و با همین مفاد اگر بخواهیم آموزش مجازی راه بیندازیم اشتباه محض خواهد بود. مفهوم آموزش مجازی، تنها تبدیل متون درسی سنتی به متون کامپیوتری نیست. هدف آموزش مجازی، تبدیل آموزش سنتی به مجازی نیست بلکه آموزش های تخصصی با شیوه های مدرن است. شعار آموزش مجازی آموزش برای همه کس و برای همه سنین است. ما باید ببینیم امکان ارائه چه چیزهایی از طریق آموزش سنتی وجود ندارد که آنها را از طریق آموزش مجازی ارائه کنیم. ما باید از امکانات در جهت بهبود، نه جایگزین کردن آنها استفاده کنیم.

در خصوص سایر کاربردهای آموزش مجازی ما حتی می توانیم برای افزایش مهارت کارمندان و کارگران از این شیوه استفاده کنیم و آموزش های خاصی را برای شاغلین در سازمان ها، برای به روز کردن اطلاعات و مهارت هایشان ارائه دهیم. آموزش مجازی هرگز جایگزین آموزش سنتی نخواهد شد. به همین دلیل برای آموزش مجازی یا باید وزارتخانه جداگانه ای داشته باشیم یا این که آن را مستقیما در یک زیرشاخه مستقل زیر نظر «آموزش عالی» یا «فناوری» قرار دهیم، هرچند مدتی است احتمال قربانی شدن این وزارتخانه یا ادغام در وزارتخانه ای دیگر برایمان دور از انتظار نیست. همچنین امکانات مخابراتی ما هنوز در حدی نیست که بتوان به طور کامل از آموزش مجازی در همه شهرها استفاده کرد. هر چند همان طور که قبلا گفتم با ورود تکنولوژی جدید این مسئله قابل حل است. در حال حاضر اکثر دانشگاه های بزرگ دنیا در ایران نمایندگی تاسیس کرده اند. گر چه وزارت علوم آنها را قبول ندارد و به رسمیت نمی شناسد ولی آنها این کار، یعنی آموزش مجازی را با گرفتن دانشجو شروع کرده اند. در شهرهای بزرگ چند مرکز آموزش مجازی وجود دارد که مردم جذب آنها شده اند. درحال حاضر دیگر نمی توان مانع افرادی شد که در دانشگاه مجازی کمبریج، آکسفورد، استرالیا و... درس نخوانند.

برای ایجاد شهر الکترونیک (دولت الکترونیک، تجارت الکترونیک و آموزش الکترونیک) توجه به زیرساخت های تکنولوژیکی، منابع انسانی و زیرساخت فرهنگی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. برای ایجاد زیر ساخت تکنولوژیکی باید دسترسی به ابزار فناوری اطلاعات و تجهیزات لازم فنی و مخابراتی آماده شود ومردم دسترسی آسان و رایگان به اینترنت داشته باشند تا نرخ استفاده از اینترنت بالا رود. در زمینه منابع انسانی باید متخصصان IT و فرایندها به حد لازم در جامعه آموزش ببینند و وجود داشته باشند. از طرفی مردم برای استفاده از تکنولوژی های جدید آمادگی های لازم را داشته باشند و به عبارتی زیرساخت فرهنگی برای ایجاد شهر الکترونیک مهیا باشد که هدف از درج چنین مقالاتی در روزنامه ها و نشریات پرمخاطب، می تواند در همین راستا تلقی گردد.

اما برای ایجاد یک شهر الکترونیک وهوشمند چه باید کرد؟ متخصصان به این سوال این گونه پاسخ می دهند که در کنار ایجاد زیرساخت های لازم باید در ارائه خدمات اصلاح صورت گیرد. این بدین معناست که باید در تمام امور با استفاده از مهندسی مجدد، فرایند ها اصلاح شود و در تمام امور تغییر و تحول های لا زم به وجود آید نه این که ارائه خدمات با وضع موجود به صورت الکترونیکی تبدیل شود. از طرفی در کنار این تغییر و تحول ها مجهز بودن به مدیریت و تغییر و تحول نقش به سزایی دارد. چون همواره کارمندانی وجود دارند که از ترس از دست دادن شغل خود با ورود تکنولوژی های جدید یا بی حوصله در یادگیری اصولی که لازمه این تغیرات است، با این تغییرات مقابله می کنند. در کنار این موارد لازم است از برنامه های کاربردی مناسبی استفاده شود تا قشرهای مختلف شهروندان و اصناف متعددی را در برگیرد و زیرساخت ها را با توجه به سیاست های کلان و طرح های جامع به کار اندازد.

برای ایجاد شهر الکترونیکی باید دسترسی مناسبی به سیستم وجود داشته باشد و در ضمن سیستم ها از امنیت بالایی برخوردار باشند تا همه اعم از شهروندان، کارمندان و صاحبان صنایع و بازرگانان به این سیستم اعتماد کنند. همچنین خدمات باید به گونه ای ارائه شود که به راحتی مورد استفاده قرار گیرد. در جوامعی چون جامعه ایران که سواد کامپیوتری چندان بالا نیست، ارائه خدمات نباید به گونه ای باشد که دسترسی به خدمات مستلزم داشتن دانش زیاد کامپیوتر باشد.

از سوی دیگر در ابتدای امر باید خدماتی برای ارائه به روش های جدید انتخاب شوند که جذابیت داشته باشند و از سوی دیگر بسیار مورد استفاده مردم باشند. همچنین خدماتی برای این کار انتخاب شوند که اجرای آنها به شیوه سنتی مشکل ساز باشد واز سوی دیگر به راحتی قابلیت ارائه در فرم های الکترونیک را داشته باشند.بدین ترتیب تجربه های اول برای مردم جذابیت لازم را به همراه دارند و مردم به استفاده از خدمات نوین تشویق می شوند. اجرای تبلیغات به منظور ایجاد انگیزه نیز شیوه ای است که به همه گیرشدن استفاده از خدمات الکترونیکی کمک می کند. مثلا در نظر گرفتن تخفیف ویژه برای خرید الکترونیک به جای استفاده از پول می تواند روش مناسبی برای این منظور باشد.

ازدحام و تراکم جمعیت های بزرگ، همراه با آلودگی گسترده نور، صدا، هوا، فضا، ترافیک، زمان و تفاوت جمعیت شب و روز در کلان شهرها همچنین عدم امکانات رفاهی، اداری، درمانی و... در شهرهای کوچکتر منشا» یافتن چاره ای برای کاهش آلام ناشی از زندگی در این گونه شهرها شده است. حرکت جمعیت اعم از حرکت با وسیله نقلیه و یا ازدحام جمعیت در مراکز فروش و خدمات اداری و رفاهی شهرهای بزرگ، علت اصلی بسیاری از «مسائل شهری» اعم از مسائل انسانی شهری و یا حوادث و سوانح شهری می شود. با ظهور صنعت هم زمان ارتباطات، کامپیوتر و به دنبال آن ارتباطات شبکه ای در قالب اینترنت فضای جدیدی برای شهرها به وجود آورده که از آن تعبیر به «شهر مجازی» می شود. ظهور شهر مجازی در درجه اول موجب کاهش «حرکت جمعیت» در شهر واقعی و در درجه بعدی «فضاهای همزمان» را بدون فرسایش و اصطکاک با یک هندسه موازی امکان پذیر می سازد. در واقع دو فضائی شدن شهر در فضای واقعی می شود و فضای مجازی، نوعی «مدیریت کنترل حرکت جمعیت شهری» محسوب می شود که تلاش می کند با عقلانی کردن روند حرکت جمعیت، شهر آرام تر، کم هزینه تر و برخوردار از امنیت شهری و امنیت روانی شهروندان را فراهم کند. این می تواند مهمترین عامل در توزیع عادلانه امکانات و در نتیجه عدم مهاجرت به کلان شهرها باشد. در شهر مجازی، خدمات اطلاعاتی بدون هیچ محدودیت زمانی و مکانی انجام می شود. مفهوم شهر و دولت مقید به ساعت کار اداری، تبدیل به شهر و دولت ۲۴ ساعته در هفت روز هفته می شود و شهروندان در همه ساعات و دقایق روز امکان بهره مندی از خدمات دولتی و شهری را خواهند داشت. در این فضای جدید دیگر، مفهوم باز کردن و بستن دروازهای شهر یا تقسیمات شهری بر اساس میدان، خیابان و کوچه یا اساسا معماری مبتنی بر مکان محوری به پایان می رسد. معماری فضای مجازی، مبتنی بر تغییر تکنولوژیکی زمان و مکان است و قابل دسترسی همزمان برای همگان. نهایتا می توان به جرات گفت: اگر بخواهیم به عدالت شهروندی برسیم باید با شفاف سازی خدمات و در دسترس گذاشتن همگانی آن، که تنها با ایجاد شهرهای الکترونیکی کارآمد امکان پذیر است، این کار اجرا شود.