مقاله ی شهر الکترونیک و سلامت نظام اداری

چکیده

یکی از مفاهیمی که امروزه بطور گسترده در تمامی جوامع بخصوص  در کشورهای پیشرفته مورد توجه قرار گرفته است شهر الکترونیک، شهروند الکترونیک و دولت الکترونیک می باشد.

در یک شهر الکترونیک شهروند الکترونیک با بهره برداری از امتیازات و مزایای دولت الکترونیک زندگی جدیدی را تجربه می کند زندگی که روان، مدرن ودارای امتیازات بسیار است بطوریکه می دانیم دولت الکترونیک یک دولت بدون ویلا و ساختمان و تشکیلات فیزیکی و دارای سازمان های مجازی است که در اختیارشهروندان قرار می گیرد. امروزه در شهرهای الکترونیکی دولت الکترونیک دارای مزایای بیشتری برای شهروندان می باشد بطوریکه علاوه بر کاهش هزینه ها و افزایش دسترسی ها و کاهش ترافیک و سایر معضلات زندگی شهری باعث کاهش فساد اداری، بی کفایتی امور و موارد مثبت شایه دیگر می گردد. لذا در این مقاله ضمن نگاهی به شهر الکترونیک، شهروند الکترونیک و دولت الکترونیک، و جایگاه آن در  افزایش رفاه شهروندان در رابطه با افزایش بازدهی مثبت و کاهش فساد اداری و نهایتاً سالم سازی  نظام اداری  و سیستم اداری کم عیب و جامعه مطلوب خواهیم داشت.

 

مفاهیم کلیدی

 شهر الکترونیک- شهروند الکترونیک- دولت الکترونیک- ترافیک- فساد اداری GIS

 

شهر الکترونیک

شهر الکترونیکی زمانی متولد شد که در اواخر قرن بیستم جهان شاهد اتفاقات عظیمی گردید که باعث ایجاد تغییرات بزرگ در نحوه زندگی مردم گردید. در این زمان انسان هرچه در توان داشت برای بهتر کردن شیوه زندگی خود انجام داد . در این میان بود که  دنیا شاهد خلق اینترنت شد و دیری نگذشت که سیستمهای اینتر نتی با جزء به جزء زندگی انسانها انس گرفت. در دهه های گذشته اطلاعات به شیوه های فوق به سرعت به اقصی نقاط دنیا منتقل می گردد.

(ICT) یا فناوری اطلاعات و ارتباطات  (Information Communication  Tecnologhy) انقلاب عظیمی را در تمامی عرصه های زندگی بشری بدنبال داشته است و در اثر آن جهان امروز بسرعت درحال حرکت به یک جامعه اطلاعاتی است که در آن جامعه دانش نقش اساسی ایفا می کند . در جهان امروز سبک زندگی در جوامع پیشرفته تغییر یافته است و بسیاری از کشور ها در نظر دارند تا با فرهنگسازی مطلوب سبک جدید زندگی را به نام سبک الکترونیکی به مردم ارائه دهند. فناوری اطلاعاتی باعث می گردد تولید و توزیع محصولات کشاورزی راحت تر و در زمان کمتر و ارائه تسهیلات بهداشتی مطلوب تر و انتقال دانش به اقصی نقاط دنیا در حداقل زمان میسر گردد که به نوعی با سیستم اطلاعات جغرافیایی و توسعه فناوری جهان امروزه به یک دهکده جهانی تبدیل شده است . به همین طریق با ایجاد سیستم  GIS باعث ایجاد پدیده هایی مانند دولت الکترونیکی ، آمد و شد الکترونیکی ، تجارت الکترونیکی ، شهر الکترونیکی و مسائلی از این قبیل گردد که یکی از بحث های جالب ایجاد شهر های الکترونیکی می باشد .

شهر الکترونیکی شهری است که اداره امور شهروندان از قبیل خدمات دولتی و خصوصی به صورت برخط  online و 24 ساعته و در تمام ایام هفته و با کیفیت بهتر و دسترسی راحت تر با استفاده از اطلاعات و راتباطات فوق براساس سیستم ICT جمع آوری و تنظیم گردد.

 

مزایای استفاده از   ICT  در شهر یا شهر الترونیکی:

از جمله موارد وسیع عملکرد ICT و شهر الکترونیکی به شرح ذیل می باشد:

1- استفاده بهینه از وقت

2- کاهش استرس و فشار زندگی در شهرهای بزرگ

3- فراهم آوردن خدمات اینترنت با کیفیت و سرعت بالا برای شهروندان بهبود زندگی مردم و آگاهی آنان از فرآیندهای شهری

4- تسهیل انجام خدمات و فرآیندهای شهری

5- کاهش ترافیک شهری و به تبع آن کاهش آلودگی هوای شهر بدلیل کم شدن رفت وآمد ها

6- صرفه جویی در وقت و استفاده بهینه از انرژی و نهایتا برنامه ریزی دقیق و اصولی در شهر

امروزه داد و ستد و همچنین سایر موارد در شهرهای الکترونیکی به صورت الکترونیک انجام می گیرد .

تجارت الکترونیکی درشهرهای الکترونیکی   باعث می شود تاکسبه بتواند ارتباطات  تجارت بین المللی را دارا باشد و در حداقل زمان حداکثر مشتری را جذب کنند. در یک شهر الکترونیک ارتباط تجاری با دولت، بنگاه ها و مردم به صورت آسانی انجام می شود .

شما یک روز کاری را در نظر بگیرید که حدود یک ساعت از وقت شما در ترافیک خیابانها، یک ساعت برای صرف انجام عملیات بانکی، دو یا سه ساعت برای خرید لوازم مورد نیاز ، یک روز پر مشغله، استرس دار و نهایتاً اعصاب خوردکنی در پیش خواهید داشت که با کمی دقت در می یابیم که قسمت عظیمی از عمر خود را در صرف کارهای تکراری و یا صفهای طویل می گذرانید. استفاده از سیستم اطلاعاتی تفکر شهر الکترونیک را  برای از بین بردن این معضلات ایجاد شده است.

شهر الکترونیک یک اختراع و یک پیشنهاد نو آورانه نیست و عمر آن هم مقطعی نخواهد بود بلکه واقعیتی است که بر اساس نیازهای جامعه جایگاه خود را باز می کند و اگر امروز از غافله ایجاد چنین شهرهایی عقب بمانیم فرداباید باپرداخت هزینه های بیشتری قدم در اجرای آن بگذاریم . شهر الکترونیک راهی است برای ورود به جامعه اطلاعات جهانی و وفق دادن خود در زندگی مطلوب در دهکده جهانی .

 

برای درک راحت موضوع یک روز را در شهر الکترونیکی تحلیل می کنیم.

با طلوع آفتاب که از خواب بیدار می شوید قبل از حرکت از منزل گزارش کاملی از وضعیت سیستم های مختلف شهری از جمله سیستم امنیتی ، تسهیلات و وسایل منزل و وضعیت ترافیک و حتی از موقعیت جوی آب وهوا از منشی الکترونیکی  منزلتان دریافت خواهید کرد. قبل ازاینکه با نزدیکترین همسایه ارتباطی داشته باشید می توانید از طریق اینترنت به شبکه های مختلف دلخواهتان دسترسی داشته باشید و از جدیدترین اخبار روز حتی از دور افتاده ترین نقاط با خبر شوید. هنگام ترک خانه می توانید به سیستم خرید خانه سری بزنید که سیستم فوق بطور اتوماتیک وار موجودی مایحتاج منزل را کنترل می کند و در صورت نیاز سفارشهای لازم را انجام می دهد و پس از خرید ملزومات قیمت آنها بطور خودکار و بدون مراجعه به بانک از کارت اعتباری شماکثر خواهد شد .

حال که می خواهید از خانه بیرون روید وقتی اتومبیل خود را به طور اتوماتیک وار آخرین وضعیت ترافیکی شهر را در یافت می کنید وخلوت ترین راه  برای رسیدن به محل کاربرای شما برنامه ریزی می شود هنگام رانندگی منشی الکترونیک شما پیغامها، اطلاعات ،  قرارهای ملاقات و کارهای روز مره تان را بررسی و فعالیتهای شما را برنامه ریزی می کند.

 در سیستم شهر الکترونیک امکان برخورد با ترافیک خیلی کم است بطوریکه یک سیستم هوشمند کنترل ترافیک  رفت و آمدها را طوری تنظیم می کند که شما حد اقل زمان را در پشت چراغ قرمز بمانید. همچنین اتومبیل ها به سیستم هوشمندی مجهزند به طوری که حداقل تخلفات شهری را شاهد خواهید بود. تصادفات درشهرهای الکترونیکی خیلی کم خواهد بود و درصورت بروز تصادف نیز اتومبیل شما بطور هوشمند یک پیغام به مرکز اتفاقات شهری ارسال می کند . یک سیستم موقعیت یاب جغرافیایی تصویر دقیق و موقعیت محل تصادف را مشخص می کند و مشخصات تصادف و محل تصادف به ادارات پلیس و اورژانس ارسال می شود و در حد اقل زمان اقدام لازم برای رسیدگی به تصادف و ارسال مصدومین به بیمارستان انجام می گیرد . جالب است بدانید زمانیکه آمبولانس در حال حرکت به محل تصادف می باشد به طور خودکار پیغامهایی را به چراغهای راهنمایی ارسال می کند تا با تنظیم آنها کمترین زمان در طول مسیر آنها به بیمارستان هدر نشود و همچنین وضعیت بیمار به بیمارستان مخابره می شود تا تجهیزات لازم برای مداوای مصدوم در اسرع زمان فراهم شود.

هنگام ورود به شرکت یا محل کار ، سیستم هوشمند ورود و خروج اداره اطلاعات شما را کنترل و ساعات حضورتان را ثبت می کند و هنگامیکه مشغله زیادی دارید و چند قرار ملاقات و جلسه در پیش رو دارید شما برای شرکت دراین جلسه ها نیازی به ترک محل کار خود ندارید . سیستم ویدئو کنفرانس حضور شما را در تمامی جلسات ممکن خواهد ساخت .

و در هنگامیکه با فکر راحت درحال استراحت می باشید نماینده هوشمند خرید شما اجناس مورد نظرتان را بر اساس سلیقه و علاقه خودتان جستجو می کند و پیشنهادهای مناسب را برای انتخاب به شما اعلام میکند. برای بررسی وضعیت درسی خودتان ازجمله انتخاب واحد و دریافت نمرات نیازی به حضور در محل تحصیل ندارید و برای بررسی وضعیت درسی بچه هایتان می توانید از طریق سایت مدرسه عملرد تحصیلی  او را بررسی کنید و در صورت نیاز با معلمان او ارتباط برقرار کنید.

جالب است بدانید اگر در زمان بازگشت به منزل بخواهید در پمپ بنزین سوخت گیری کنید براحتی می توانید با استفاده از سیستم هوشمند موقعیت یاب اتومبیل به نزدیکترین پمپ بنزین مراجعه کنید و پس از سوختگیری نیز می توانید با کارت اعتباری هزینه بنزین را بپردزید .

 در صورتیکه اتومبیل شما به سیستمی مجهز باشد که مصرف بنزینتان را بررسی کرده و زمانهای سوختگیری را برنامه ریزی میکند .

حا ل پس از اینکه به خانه می رسید همه چیز مرتب است هوای خانه بطور اتوماتیک وار توسط سیستم های تهویه هوشمند به صورت مطلوبی تنظیم شده استهمه چیز در منزل طبق برنامه انجام می گیرد .   

 شما یک روز پر کار  رادر شهر الکترونیک گذراندهاید .کارهای خیلی زیادی انجام دادهاید ولی اسیر کارهای تکراری نشدهاید .بنا براین شما می توانید او قات زیادی را برای مطالعه، استراحت تفریح،گپ با دوستان و اعضای خا نواده بگذرانید و از زندگی تان لذت ببریید.  

 

حال که ما با مزایا و امتیاز سیستم اطلاعات جغرافیای(GIS) و شهرهای الکترونیکی آشنا شدیم. بعضی از فعالیت های شهرهای الکترونیکی اشاره می کنیم:

 1) معاملات بانکی مانند بر داشت و واریز پول از حساب، انتقال وجه، دسترسی دائم به وضع موجودی                                                                               

2) کلیه فعالیت های اداری مثل پرداخت مالیات، درخواست پاسپورت، تعویض گواهینامه

 3) مبادلات تجاری مانند خرید و فروش کالا

4) فعا لیت های روحی مثل دسترسی به مو سیقی دلچسب وفیلم های مورد نظر 

5) فعا لیت های تفریحی مانند بازی های کامپیوتری، اطلات لازم برای بازدید مکان های دیدنی                                                                

6) فعا لیت های مربوط امور بهداشتی و درمانی و پزشکی مانند دریافت اطلاات بروز پزشکی و دستورات درمانی و آدرس مراکز درمانی و امکانات آنها و مطب پزشکان

7) فعالیت های مربوط به رزرو بلیط ورزرو هتل واقا متگاها و آزانس ها

8) کسب اطلات و اخبار روزانه و در مورد موارد مختلف

9) اطلا عات مربوط به آزانس های مسکن در مورد خرید و فروش واجاره مسکن

10) فعالیت های علمی وتحقیقی و دسترسی آسان منابع معتبر وکتب ها وتالیفات جدید و موقعیت و موجودی کتابخانه ها

11) فعالیت های آ موزشی مدارس ، دانشگاهها وسایر مراکز آموزشی

12) فعالیت های سیاسی مانند شرکت در انتخابات وتحلیل و بررسی مسائل سیاسی

13) برنامه های مذهبی مانند برسی اوقات شرعی

14)کاریابی مانند برسی فرصت های کاری و بنگا ههای کار یابی

15)سایر فعالیتها از جمله اتخاذ برنامه ریزی

حال با توجه به مطالب بالا  ونقش سیستم اطلات جغرافیای  (GIS) در بوجود آمدن شهرها ی الکترونیکی موقعیت شهروندان تحت عنوان شهروند الکترونیکی مطرح می گردد.زیرا شهر بدون شهروند  مفهومی نخواهد داشت .بنابراین اگر شهروندان برای زندگی در عصر فنآ وری واطلاعات آماده نشوند بحث شهروند الکترونیک مفهومی نخواهد یافت و برای استفاده بیشتر از سیستم اطلاعات جغرافیای و داشتن شهر الکترونیکی داشتن شهروند الکترونیکی ضروری می باشد.

 

شهروند الکترونیکی:

شهروند الکترونیکی افرادی هستند که تواناییهای را دارا با شند .طبق استاندارد بین المللیenzeciti  شهروند الکترونیکی باید علوم و مهارت های زیر را دارا باشند .                   

1) سواد کامپیوتر مثل مبانی کامپیوتر، ویندوز                                                        

2) آشنائی با اینترنت و پست الکترونیکی

3) تکنیک های جستجوی اطلاعات در وب سایت ها

4) دستیابی به آخرین اخبار، اقتصادی، سیاسی، آب و هوا و سایر خبرها از وب

5 )یافتن کالا ها و خدمات مورد نیاز از اینترنت

6) استفاده از خدمات بانکداری الکترونیکی

7) در یافت خدمات از دولت الکترونیکی

8) برنامه ریزی سفر رزرو هتل و تهیه بلیط قطا ر وهواپیما

9) توانائی حفظ امنیت خود و خانواده در برابر آ سیب های اینترنتی

10) پرداخت قبوض آب و برق و تلفن وگاز وسایر قبوض احتمالی

11) انجام کارها در خانه و ارسال نتایج به کار فرما

12) انجام خرید های روزانه مثل خرید کتاب و CD  و غیره از طریق اینترنت

13) آ شنایی با فرم های  online و نحوه تکمیل آ نها

14) در یافت آ خرین یافته های پزشکی و دارویی دنیا از طریق وب

15) کاریابی از طریق اینترنت  

 

اهمیت ایجاد دولت الکترونیکی:

حال با ایجاد شهر الکترونیک و داشتن شهروندان الکترونیکی زمینه ایجاد دولت الکترونیکی بوجود می آید دولتی نیاز جوامع امروزی می باشد .امروزه انتظارات مردم و احساس نیاز آنان باعث شده است که دولتها خود را پاسخگوی این انتظارات و نیازها دانسته، بر همین اساس مردم خواهان افزایش زمان ارتباط، طولانی شدن زمان کاری ادارات، ارائه خدمات با کیفیت بالا و دریافت خدمات با قیمت کمتری هستند. بنابراین  تنها عاملی که می تواند بطور کلی به خواست مردم در سراسر دنیا پاسخ دهد وجود دولت الکترونیک است. از طرف دیگر دولتها در زمینه‌های مختلفی از جمله جذب سرمایه،‌ اشتغال، کارگران ماهر، گردشگران و ... با هم رقابت دارند و بدین منظور به امکانات جدیدی نیز نیاز دارند که دولت الکترونیک این امکانات را برای آنان فراهم می نماید. دولت الکترونیک نه تنها موجب یکپارچه شدن خود با جامعه می گردد بلکه باعث می شود که دولت بر منابعی تأکید داشته باشد که بیشتر مورد نیاز است. دولت الکترونیک باعث گسترش فرهنگ خود خدمتی (Selfservice) شده و شهروندان را قادر می‌نماید تا آنجا که ممکن است به خود کمک کنند و از هزینه‌ها و اتلاف وقت جلوگیری شود.

 

 اهداف استقرار دولت الکترونیک:

برای دولت الکترونیک اهداف مختلفی در نظر گرفته شده است که می توان به خدمات رسانی بهتر دولت به مردم، بهبود و تعامل بین دولت و تجارت وصنعت، اختیار به شهروندان جهت دسترسی به اطلاعات مورد نیاز اشاره کرد.

 

نیازمندیهای ایجاد دولت الکترونیک:

برای ایجاد دولت الکترونیک علاوه بر اقدامات فرهنگی، مالی و اداری بایستی زیرساختهای چهارگانه‌ای را مورد توجه جدی قرار داد که عبارتند از:

1 ـ زیرساخت رایانه:

که شامل سرانه رایانه شخصی نصب شده، تعداد رایانه شخصی حمل شده بر حسب خانوار، رایانه‌های حمل شده دولتی و آموزشی، رایانه‌های شبکه‌ای شده و هزینه‌های انجام شده در رابطه به نرم افزار، سخت‌افزار و ... می باشد.

2 ـ زیرساخت اینترنت:

حجم تجارت الکترونیکی، تعداد کاربران خانگی اینترنت، تعداد کاربران اینترنت در کسب و کار و تعداد کاربران اینترنت در سازمان‌های آموزشی و ...

 

3 ـ زیر‌ساخت‌‌های‌ارتباطات:

تعداد‌خطوط‌تلفن‌همراه‌و‌ثابت، ‌سرانه‌مالکیت گیرنده‌های رادیوئی و تلویزیونی و ...

4 ـ زیرساخت‌های اجتماعی:

شامل تعداد دانش آموزان متوسطه،‌ دانشجویان، میزان روزنامه‌های مطالعه شده، آزادی مطبوعات و آزادیهای مدنی و ...

 

 مدلهای پیاده‌سازی دولت الکترونیک:

برای پیاده سازی دولت الکترونیک مدلهای مختلفی وجود دارد اما در اینجا به دو مدل سازمان ملل، لاینه لی و گروه گارتنر اشاره‌ می گردد.

1 ـ مدل سازمان ملل:

در پژوهش انجام‌شده تو‌سط‌سازمان‌ملل در سال ‌2002 میلادی برای پیاده‌شدن دولت الکترونیک یک مدل پنج مرحله‌ای(گام) برای تعیین وضعیت تکامل کشورها ارائه کرده است.

 گام اول ـ پیدایش:

در این گام کشورها از طریق ایجاد یک وب سایت کوچک حضور می‌یابند. ادارات دولتی سایتهای اینترنتی خود را ایجاد ‌می‌کنند و اطلاعات آنها محدود و غیر پویا است. اطلاعات به طور معمول به شکل محصولات، خدمات، آدرسها و ارتباط با سایر وب سایت ها است و در نهایت به شکل پاسخ دادن به سئوال های معمول قابل دسترسی است.

گام دوم ـ توسعه:

اطلاعات موجود بر روی سایت ها افزایش می یابند و سایتهای اینترنتی پویاتر می شوند. تعداد صفحات وب افزایش می یابند. اطلاعات آنها پویاتر می شود و به روز شدن آن نیز زیادتر می گردد.

درجه تنوع اطلاعات و محتوای آنها بالا می رود و به شکل کاتالوگ، خبرنامه و موتورهای جستجو قابل دستیابی هستند.

گام سوم ـ تعامل:

اطلاعات ارائه شده در این مرحله بر پایه نیاز مشتریان سازماندهی می شود و کاربران می توانند با پست الکترونیک یا پر کردن فرمهای الکترونیک با سازمان خود ارتباط برقرار کنند. در این مرحله ارتباط دوسویه رسمی بیشتری میان مشتریان و سازمان برقرار می شود.

همچنین بانکهای اطلاعاتی با موتور جستجو در اختیار کاربران قرار می گیرند تا امکان تبادل اطلاعات با سازمان خود را بیابند. مشتریان امکان خودی کردن محصولات و خدمات برخط را خواهند داشت.

گام چهارم ـ تبادل:

در این گام‌کاربران می‌توانند از خدمات به صورت برخط استفاده کنند، جهت دریافت خدمات و اطلاعات و محصولات روی خط مبلغ موردنظر خود را پرداخت کنند و معاملات مالی با امنیتی را به صورت برخط انجام دهند. ارتباطات در این مرحله به شکل زنجیره‌ای است که بین خدمات و محصولات بر قرار می شود.

گام پنجم ـ ادغام:

همه خدمات و اطلاعات دولتی، به سادگی در اینترنت قابل دسترسی هستند. کلیه وظایف الکترونیک یکپارچه شده اند و در فضای الکترونیک خطوط ممتایز کننده ادارات برداشته شده اند.

پژوهشهایی که توسط سازمان ملل انجام گرفته، نشان دهنده این مطلب است که در سال 2002 میلادی، 32 کشور جهان در مرحله پیدایش، 65 کشور در مرحله ارتقاء 55 کشور در مرحله تعامل و 17 کشور در مرحله تراکنش قرار داشته اند و هیچ یک از کشورهای جهان به مرحله یکپارچگی نرسیده اند. همچنین کشورهای فقیر‌و‌عقب مانده‌جهان بیشتر در گام نخست گسترش دولت‌الکترونیک جای دارند. ایران و برخی از کشورهای روبه توسعه، کشورهای آسیای مرکزی و برخی از کشورهای خاورمیانه در مرحله ارتقاء جای دارند.

 

کشورهای اروپایی و برخی از کشورهای عربی مانند امارات متحده، کویت، مصر، مغرب، اردن و عربستان سعودی در مرحله تعامل قرار دارند. پیشگامان دولت الترونیک در جهان مانند کانادا، انگلستان، سنگاپور، آمریکا و استرالیا درمرحله تراکنش هستند و با وجود اینکه هنوز هیچ کشوری به مرحله یکپارچگی دست نیافته است، اما انگلستان و سنگاپور از پیشگامان ورود به این مرحله هستند

 

ضرورت ایجاد دولت الکترونیک:

عوامل زیادی باعث ایجاد زمینه‌های لازم برای تحقق دولت الکترونیک شده است که تماماً‌ ناشی از فناوری و پیچیده‌تر شدن جامعه است که دولتها را ناگزیر به ارائه پاسخ و ایجاد دولت الکترونیک می‌کند و مهمترین این عوامل به شرح ذیل است:

1 ـ رشد فناوریهای جدید و به ویژه فناوری اطلاعات:

امروزه فناوری با نرخ فزاینده‌ای در حال حرکت است قانون مور (Moors loW) در این مورد می گوید قدرت محاسباتی رایانه‌ها هر 18ماه دو برابر می شود.

قانون مت کالف (Matcalf) نیز می گوید: میزان رشد یک شبکه به میزان توان دوم استفاده کنندگان از آن شبکه است و در نهایت قانون گیلدرز (Gilders) می گوید: مسیرهای ارتباطی شبکه‌ها هر 12 ماه سه برابر می شود. بنابراین سرعت رشد فناوری اطلاعات‌بسیار‌زیاد بوده و این امر در تمامی پدیده‌ها از جمله مؤسسات دولتی تأثیرات شگرفی بر جای می گذارد.

2 ـ سرمایه‌گذاری بنگاه‌های اقتصادی در بخش فناوری اطلاعات:

بنگاه‌های اقتصادی سرمایه‌گذاری های کلانی را در فناوری اطلاعات اعمال کرده‌اند و بخش خصوصی نیز جهت پاسخگویی با شرایط کنونی و کم کردن فاصله و شکاف بین خود و دولت ، ناگزیر از سرمایه‌گذاری در این خصوص است.

 

ویژگی‌های دولت الکترونیک:                                           

هدف دولت الکترونیک ارائه خدمات بهتر، با هزینه کمتر، اثر بخشی بیشتر است ولی نمی توان استاندارد مشخصی برای سایر ویژگیهای آن معرفی کرد زیرا هر دولتی می تواند با توجه به نیازهای جامعه خودش نظام دولت الکترونیک را پایه‌گذاری کند.

بطور کلی ویژگی‌های زیر برای دولت الکترونیک در نظر گرفته شده است:

1 ـ کوچک بودن (SMALL): دولت الکترونیک نباید بیش از حد گسترده باشد تا از اتلاف سرمایه و نیروی انسانی جلوگیری نماید. بنابراین بهتر آن است که دولتهای بزرگ به دولتهای محلی و کوچکتر تقسیم شود.

2 ـ مقید به اخلاق (MORAL): دولت الکترونیک بایستی حریم اطلاعاتی و خصوصی افراد جامعه را رعایت نموده و به اخلاق مقید باشد.

3 ـ جوابگو بودن (AUDI TABLE): دولت الکترونیک بایستی جوابگوی فعالیتهای مختلف اجتماعی، اقتصادی و سیاسی که انجام می دهد باشد بطوریکه مردم بتوانند از روند فعالیتها و پیشرفتهای مورد نظر اطلاع و آگاهی یابد.

4 ـ پاسخگو بودن (Responsible) : دولت الکترونیک بایستی در صورتیکه در فعالیتش مشکلاتی بروز نماید به مردم پاسخگو باشد.

5 ـ شفاف بودن (Transparent): دولت الکترونیک بایستی در رابطه با امور شهروندان از مواضع شفاف برخوردار باشد.

 

 کاربردهای دولت الکترونیک:

دولت الکترونیک دارای کاربردهایی به شرح ذیل می باشد:

1 ـ دولت به شهروندان (G2C) : مهمترین و رایج‌ترین نوع دولت الکترونیکی است و از دادن اطلاعات بر خط مناسب به مردم تا پرداخت صورت حسابهای تلفن، آب، برق، قبوض جریمه و ... را در بر می گیرد.

2 ـ دولت به کسب و کار (G2B) در آن دولت نیازهای خاص جامعه تجاری را از طریق اینترنت تأمین می کند و از ثبت شرکتها تا تأمین تجهیزات الکترونیکی(e ـ procurement) رادر بر می گیرد.

3 ـ دولت به کارمندان (G2E) برای فراهم کردن اطلاعات برای کارمندان بخش عمومی با استفاده از اینترانت یا شبکه خصوصی طراحی شده است تا آنجا به اطلاعات انسانی مانند مزایای پرسنلی و بازنشستگی دسترسی داشته باشد.

4 ـ دولت به دولت (G2G) معمولاً‌ از طریق اینترانت یا شبکه خصوصی دولتها قابل دسترسی است بطور مثال فرآیند آماده سازی بودجه سالانه.

 

مزایای دولت الکترونیک:

تا چند سال قبل معمولاً‌ مردم در سراسر جهان برای دریافت خدمات دولتی به ادارات و سازمان‌های مختلف مراجعه می نمودند اما با پیشرفت‌های تکنولوژی و اطلاع رسانی گامهای مؤثری برداشته شد. در گام اول با ایجاد کیوسک های ارائه خدمات (نظیر آنچه در شبکه بانکی مورد استفاده قرار می گیرد) به اجرا درآمد و در گام‌های بعدی استفاده از رایانه‌های شخصی بدین منظور مورد توجه قرار گرفت. میزان گستردگی دامنه دولت الکترونیک زمان برای ما روشن می شود که به این امر واقف شویم که موفق‌ترین دولتها در این زمینه تا حال حاضر موفق به استفاده بیش از 20 درصد از پتانسیل های موجود نگردیده‌اند.

دسترسی سریع به اطلاعات در سازمان‌های دولتی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است از آنجا که روند‌های اداری عموماً‌ تکراری، عادی و تابع ضابطه هستند، استفاده از رایانه، امکانات منحصر به فردی را برای جمع‌آوری و کنترل و گزارش دهی فوری و به موقع برای مدیران فراهم می آورد. و این امر سازمان‌ها را بر آن داشته است که مبادرت به سرمایه‌گذاری هنگفت در این زمینه کنند.

قدم اول در فرآیندایجاد دولت الکترونیک امکان استفاده آزاد و آسان از اطلاعات برای مردم است که این موضوع تقریباً‌ برای کلیه کشورها مشترک است. برخی از سازمان‌ها قبل از ایجاد شکبه‌ جهانی اقدام به ایجاد مجموعه‌های الکترونیک غنی از اطلاعات مختلف دولتی کرده است و آن را در اختیار شهروندان قرار می دهند. امروزه اکثر سازمانها در کشورهای غربی دارای سایت مستقل اینترنتی هستند که در ضعیف‌ترین حالت اطلاعات سازمان‌های خود را در اختیار افراد قرار می دهند.

 

نقش دولت الکترونیک بر سازمان‌ها:

تولید علم و دانش در دنیای کنونی رویکرد های جدیدی را پدید آورده که از جمله آنها مدیریت دانش فناوری اطلاعات است. برای این مدیریت دیگر کار، سرمایه و ماشین آلات منابع اصلی تولید ثروت نیستند بلکه این دانش آنها هست که به عوامل اساسی و درآمد زا مبدل می شود.

با استقرار دولت الکترونیک ساختار سازمانی تغییر می یابد و به صورت کاملاً‌ مسطح در می‌آیند. مرزها و واحدهای سازمانی کمرنگ شده و فعالیتهای سازمانی به صورت افقی انجام می‌گیرد.

کلیه فعالیتها و وظایف سازمان بر اساس شبکه‌های اطلاع رسانی طراحی و اجرا شده و حتی کارمندان سازمانی دیگر نیاز به حضور فیزیکی در محل سازمان را ندارند. این کارکنان بطور مستمر در حال یادگیری و آموزشی خواهند بود و خلاقیت و نوآوری به مهمترین وظایف آنها مبدل می شود.

کارهای سازمان به صورت بر خط (On ـ Line) انجام خواهد شد و مدیریت سازمانها بدون واسطه با مشتریان و ارباب رجوع در ارتباط هستند. فرآیند تصمیم‌گیری شکل غیر متمرکز پیدا می‌کند و زمان تصمیم‌گیری افزایش می یابد. با ایجاد این دولت بخش زیادی از کارکنان سازمانها آزاد شده و می توانند در کارهای فکری استفاده نمایند.

در کشور ما که امروز غالب فرآیندهای اداری مبتنی بر کاغذ هستند حرکت در جهت دو‌لت‌الکترونیک مستلزم‌ مهندسی مجدد‌ فرآیندهای‌اداری است. همچنین آموزشهای همگانی و فرهنگ سازی از اهمیت زیادی برخوردار است.

 

 دولت الکترونیک سلامت اداری و کاهش فساد

دولت الکترونیک دارای مزایا و فایده‌های زیادی می باشد که در راحتی و آسایش شهروندان نقش بسزایی دارد . علاوه بر اینکه مدیران دستگاه‌های دولتی را به بازنگری در امور خود وادار می کند و آنان تلاش می کنند تا با مرور فعالیتها و برنامه‌های خود موانع زائد اداری را حذف و با مهندسی مجدد فرآیند امور را اصلاح نمایند.تا یک سیستم کم عیب و نقص داشته باشند.

 

یکی از مزیت‌های دیگر دولت الکترونیک این است که شهروندان می توانند بدون مراجعه حضوری به دستگاه‌های دولتی خدمات مورد نیاز خود را به دست آورده و از مواجه چهره به چهره با کارکنان که یکی از عوامل ایجاد فساد اداری ونا رضایتی مراجعان و مشتریان  در دستگاه‌های دولتی می باشد  پرهیز گردد.

از طرف دیگر با ایجاد دولت الکترونیک مدیران سازمان‌ها نیز می توانند بر مجموعه تحت نظر خود نیز کنترل بیشتری داشته باشند.و در این شرایط که کنترل نامحسوس می باشد کارکنان که هر لحظه خود را در کنترل نامحسوس می بینند مطمئنا از تخلف پرهیز خواهند کرد.

بنابراین ایجاد دولت الکترونیک می تواند نقش مهمی درایجاد سلامت اداری و کاهش فساد در دستگاه‌های دولتی داشته باشد.

 

چالشها و موانع فراروی دولت الکترونیک

عمده‌ترین موانع گسترش دولت الکترونیک در کشورها را می‌توان در قالب سه مورد ذیل بیان داشت:

الف ـ عوامل فرهنگی:

بررسی‌های انجام شده نشان می دهد که گام اول برای ایجاد و توسعه دولت الکترونیک تکنولوژی نیست بلکه مشکل اصلی آن است که آیا فرهنگ جامعه آمادگی پذیرش تغییرات بسیار زیادی را دارد یا خیر؟

تغییرات سریع ابتدا بر روی کارکنان دولت تأثیر می گذارد و به تبع آن بخشی از کارکنان دولت با این تغییرات سریع مخالفت و برخی نیز موافق آن هستند. از طرف دیگر به لحاظ همین تغییرات سریع مردم نیز با آن عادت ندارند و بعضاً‌ مناسب نمی‌دانند.  بنابراین بایستی جامعه را متقاعد کرد که انتقال اطلاعات به قدر کافی امن هست و حریم خصوصی افراد را کاملاً‌ رعایت می نماید.

ب ـ عوامل سازمانی:

بین دستگاه‌هی اداری به لحاظ عدم وجود یک شبکه الکترونیکی مناسب یک روابط اداری منطقی وجود ندارد و غالب مدیران سازمانی نیز به حوزه درون سازمانی خود عادت کرده‌اند.

روش تصمیم‌گیری از بالا به پایین نیز در این موضوع دخیل است.

ج ـ کمبود منابع:

در جوامع مختلف کمبودهایی در راه استقرار دولت الکترونیک وجود دارد که در کشورهای پیشرفته‌ای مثل آمریکا کمبود منابع تکنولوژی احساس نمی شود اما کمبود نیروی انسانی متخصص چه از لحاظ فنی و چه از نظر مدیریتی وجود دارد.

به لحاظ نوپا بودن، هیچ نیرو و مدیریتی با تجربه‌ای برای پیاده سازی دولت الکترونیک در سطح جامعه وجود ندارد.

بطور کلی در راه استقرار دولت الکترونیک در کشورهای مختلف با توجه به وجود فرهنگ‌های مختلف موانع مختلفی وجود دارد.

 

 نتیجه‌گیری

بنابراین هما نطوری که بحث شد به نظر می‌رسد که هزینه‌های بسیار زیاد سازمان‌های دولتی و همچنین نیاز به دسترسی سریع اشخاص به این نهادها برای دریافت اطلاعات و خدمات مورد نیاز سبب گردیده است که کلیه کشورهای جهان به سمت اتخاذ تدابیری جهت بهبود امور مختلف جامعه حرکت کنند که از جمله این تدابیر ایجاد دولت الکترونیک در شهرهای الکترونک  است که امروزه کشورهای توسعه یافته  از آن بهره‌ زیادی می برند که عملاً باعث صرفه‌جویی در وقت مردم و رضایت مشتریان و شهروندان و کاهش هزینه‌های اجرایی سازمان‌های دولتی شده است.

بنا براین یک دولت الکترونیک علاوه بر اینکه بخش عظیمی از ارتباطات مابین اشخاص حقیقی و حقوقی با نهادهای دولتی را تحت پوشش خود قرار می دهد باعث تأثیر مثبت بر روند زندگی افراد، ، بهبود سیستم مدیریت ،ارتباط نزدیک با حکومت‌داری(‌برخی از صاحبنظران معتقدند اگر دولت الکترونیک به حکومیت داری خوب منجر نشود رسالت خود را به انجام نرسانیده است)، تبدیل نمودن شهروندان از مصرف کنندگان منفعل به بازیگران فعال‏، بهبود فرآیندهای ارائه خدمات در بخش‌های مختلف،کاهش فاصله بین مردم و دولتمردان و گسترش عدالت اجتماعی از طریق ایجاد فرصتهای برابر برای همه افراد جامعه می گردد.لذا داشتن دولت الکترونیک جامعه آرمانی و به دور معضلات اجتماعی می باشد.

همچنین به لحاظ ارتباط غیر مسقیم بین مردم و مسئولین و عدم مراجعه حضوری شهروندان برای دریافت خدمات و حل مشکلات  با کارکنان  ضمن بازمهندسی فرآیندها و روشها و اصلاح امور باعث  ارتباط غیر مستقیم و رو درو با مسولین قسمت ها و نهایتا  کاهش فساد اداری  و امنیت وسلامت اداری در نهادها و سازمانها و  دستگاه‌های دولتی می گردد بنابراین یکی از راههای سالم سازی سیستم اداری ایجاد دولت الکترونیک می تواند  می باشد .

 

منابع:

1- بیگ بابایی ، بشیر ، GIS شهری شهر و شهر وند الکترونیک ، دانشگاه بین المللی شمال ، 1386

2 ـ سازمان‌مدیریت‌‌و‌برنامه‌ریزی‌کشور ـ تحول‌اداری، ‌ویژه‌نامه ‌دولت‌ الکترونیک‌(‌1385‌9)

3 ـ فضیلتنامه علمی ـ پژوهش ارتش جمهوری اسلامی ایران ـ کنترولر، شماره 15 و16   (1383)

4 ـ رجب بیگی، مجتبی، کاربرد بازمهندسی در تحول اداری، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، نشریه تحول اداری ـ ترجمان ستاد برنامه‌ریزی تحول اداری، دوره هفتم، شماره 38 و 39 (1382)

5 ـ ماهنامه تدبیر ـ شماره 146 (1383)

6 ـ ماهنامه تدبیر ـ شماره 155 (1384)

7 ـ ماهنامه تدبیر ـ شماره 160 (1384)

8 ـ جهانگیری ـ علی، دولت الکترونیک ـ مدیریت توسعه، شماره

http://beygbabaye.persianblog.ir/post/13