گذر سلامت در شهر الکترونیکی آرمانی

نزدیک به دو دهه می‌باشد که واژه فناوری اطلاعات و ارتباطات جایگاه خود را به عنوان یک پدیده نو ظهور و نیاز جامعه، در جهان نوین پیدا کرده است. و پیش بینی می‌گردد که تا چند سال آینده اکثریت غریب به اتفاق امور روزمره جوامع از جمله مقوله سلامت و ضدسلامت به طور مستقیم و غیر مستقیم تحت تاثیر این پدیده قرار گرفته و با نظارت و هماهنگی آن انجام گردد و انتظار می‌رود که روند تکاملی این پدیده با سرعتی سرسام‌آور به گسترش و تعمیم خود ادامه داده به طور که از هم اکنون در ساختارهای اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و بهداشتی دولت‌ها و مردم تاثیر گذاشته و آن را از بنیان‌های سنتی به سمت و سوی مدیریت نوین ارتباط الکترونیکی راهبر دهکده جهانی سوق می‌دهد. این روند اگر تجربه زیادی را از گذشته به همراه ندارد ولی به سوژه‌ای تبدیل شده که نسل جوان آن را باور داشته و پذیرفته است. شهر الکترونیک نیز بر اساس اصول و مبانی پایه فناوری اطلاعات و ارتباطات شکل گرفته به عنوان یکی از کاربردهای این فناوری در حال توسعه مطرح شده است. توسعه فناوری اطلاعات در گذشته فقط محدود به محیط‌های علمی و پژوهشی بود. ولی در ابتدای هزاره سوم جایگاه خود را در زندگی اجتماعی تثبیت کرده و در مواردی مانند دولت الکترونیک، آموزش الکترونیک و سلامت الکترونیک، به تدریج هویت خود را پیدا کرد و این روند در نحوه اداره و حکومت کشورها نیز به عنوان یک نقش کلیدی و سرنوشت‌ساز مطرح گردید. به طوری که از آن به عنوان یکی از معیارهای اصلی عملکرد یک دولت یاد می‌شود و هم اکنون دسترسی به خدمات الکترونیک برای مردم یک حق محسوب می‌گردد. البته دسترسی به فن‌آوری الکترونیک برای مردم بخصوص در نقاط دور افتاده، محقق نمی‌گردد مگر با پیشرفت و استفاده مناسب از فناوری مخابراتی و اطلاعاتی که به کمک آن همگان از دسترسی یکسان به خدمات الکترونیک بویژه در حوزه سلامت برخوردار می‌گردند. در این مقاله ضمن بررسی منابع ارتباطی الکترونیک موجود، زمینه عملکرد آن در حوزه سلامت به ویژه موضوع دخانیات، با نگرشی متفاوت به پدیده سلامت الکترونیک و نحوه دسترسی و بهینه‌سازی آن می‌پردازد. مباحث این مقاله ما را در گذار از این تحول تاریخی یاری می‌دهد. زیرا یک شهر الکترونیک تنها مکانی فیزیکی برای کار و استراحت و تفریح نمی‌باشد بلکه شخصیت و هویتی پویاست که بر محیط اطراف خود تاثیر می‌گذارد و بالطبع از آن متاثر می‌گردد. شهر الکترونیک سلامت محور آرمانی آن‌چه در این شهر از درجه اهمیت بیشتری برخوردار است. ارتباطت تعریف و تثبیت شده با محوریت حفظ بهداشت و سلامت جامعه می‌باشد. بر این اساس شهری دارای درجه پیشرفت بالاتر است. که در آن شهروندان بهتر اطلاع‌رسانی شده و قادر به مشاوره و دریافت بهتر خدمات بهداشتی و درمانی باشند و فقط تعداد داروخانه‌ها و پزشکان و بیمارستان‌ها نیست که ملاک برتری در حوزه سلامت است بلکه تعاملات دو سویه میان دولت الکترونیک و شهروندان در حوزه بهداشت و درمان است که درجه کیفیت سلامت شهر را مشخص می‌کند. موضوعی که در شهرهای سنتی کمتر به آن توجه شده و حتی به جرات می‌توان گفت ک شیوه تعاملات شهرهای الکترونیک فعلی نیز در وادی بهداشت و درمان در هاله‌ای از ابهام و سوال قرار دارد. زیرا در این شهرها نیز اکثریت قریب به اتفاق ارتباطات دولت و مردم در ارائه خدمات متداولی چون شهرداری و مخابرات و ... رقم می‌خورد و کمتر توجهی به آموزش و اطلاع‌رسانی دانش و سلامت محور شده است. به عبارت دیگر هیچ روند هوشمندی در زمینه اطلاع‌رسانی آسان و فراگیر و در دسترس در حوزه بهداشت و درمان و موارد بر هم زننده تعادل سلامت در جامعه مانند موضوع دخانیات به طور جدی مطرح و در چهار چوب فناوری اطلاعات جایگزین نشده است. به این ترتیب هر چند ما در حرکت به سوی شهر الکترونیک مراحل اولیه را در حال پیمایش هستیم و از پیدایش و ایجاد سند راهبردی و ارتقای پای به تعامل نهاده و به یک پارچگی نزدیک می‌شویم ولی این روند در حوزه سلامت بسیار ضعیف عمل شده و در مواردی مورد غفلت کامل نیز قرار گرفته است. شهروند شهر الکترونیک روش‌های مختلفی را برای تبلیغات و آموزش در حوزه سلامت پیش رو دارد. ولی بسیاری از محدودیت‌های دیگر روش‌ها‌ مانند وقت‌گیر بودن، محدودیت مکانی و زمانی و پرهزینه بودن باعث شده تا شهروند سلامت مور شهر الکترونیک، محیط‌های مجازی را به عنوان یکی از راه‌های جذاب و معتبر همواره مورد توجه و دقت قرار دهد. به طوری که اگر در ابتدا فضاهای مجازی اسبابی برای سرگرمی و بازی می‌نموده است اکنون این دست‌آورد فناوری اطلاعات و ارتباطات در خدمت کامل ارتقای سلامت شهروندان در آمده و در این میان آموزش و تبلیغات در جایگاه ویژه‌ای خود‌نمایی می‌کند. سلامت الکترونیک مقوله‌ای فراتر از توسعه فناوری این پدیده ب عبارتی محل برخورد اطلاع‌رسانی پزشکی- سلامت عمومی و تجارت و آموزش و تبلیغات اطلاق می‌گردد که نتیجه آن در برگیری یک بسته سلامت محور در شهر الکترونیک است. لذا عوامل گوناگون در عملکرد بهینه آن موثر است ک به ذکر آن می‌پردازیم: 1. تقویت ارتباطات ارائه دهندگان خدمات و مشارکت آنها از طریق فناوری اطلاعاتی مرتبط به سلامت با پیش‌گیری از مداخلات درمانی دوباره کاری و تشخیص‌های غیر ضروری، به کاهش هزینه‌ها و افزایش کارایی می‌انجامد. 2. بالا بردن اطلاعات پزشکی بیماران و گیرندگان خدمات در پیش‌گیری و درمان سریع‌تر موثر است. 3. ارتباط تعاملی مردم به عنوان دریافت کنندگان خدمات و مسئولین بهداشتی و پزشکان به عنوان ارائه دهندگان خدمات در نظام سلامت باعث ایجاد یک نوع مشارکت فعال در این دوره و در نتیجه یک تصمیم مشترک تعاملی و اجرایی مشترک می‌گردد. 4. ارائه خدمات الکترونیکی و امکان استفاده از خدمات گیرندگان از ارائه دهندگان مختلف خدمات باعث ایجاد حس رقابت جهت افزایش کیفیت خدمات و مراقبت‌ها می‌گردد و حتی این فناوری اجازه می‌دهد تا فرد خدمت گیرنده، خدمات مرتبط با سلامت (ساده و پیچیده) را از ارائه دهندگان جهانی آن بدون در نظر گرفتن مرزهای جغرافیایی دریافت کند. 5. آموزش و تربیت و بازآموزی ارائه دهندگان خدمات از طریق منابع بر خط (آن‌لاین) باعث به روز بودن و سهولت در آموزش مداوم پزشکی به عنوان عاملی برای افزایش کیفیت خدمات می‌گردد. 6. فناوری اطلاعات می‌تواند خود عاملی برای تعامل ارائه دهندگان خدمات موسسات سلامت محور با هم و روشی برای امکان تبادل اطلاعات و ارتباط موثر بین آنها گردد. 7. سلامت الکترونیک باید آسان، سرگرم کننده و مهیج و جذاب باشد. و بطور دائم در دسترس باشد. شهر الکترونیک سلامت محور و اهداف آن شهر الکترونیک سلامت محور همواره یکی از آرمان‌های مدیران با گرایش بهداشتی در دولت‌ها بوده است و هدف آن ارائه اطلاعات و خدمات شهری سلامت محور کلیه شهروندان به عدالت است. چرا که برخط و شبانه‌روزی بودن این فناوری باعث می‌گردد که کلیه شهروندان بتوانند در همان لحظه نیاز، به اطلاعات دسترسی پیدا کنند. یعنی در زمانی که آموزش و تاثیر کلام در حداکثر جایگاه خود قرار دارد. برای مثال در یک فرد مبتلا به سیگار در یک زمان نیاز به تمهیدات برای ترک دخانیات حس می‌گردد و بهترین زمان برای افزایش تاثیر اطلاعات در او شاید چند ساعت هم نباشد. لذا فرد و اطرا‌فیانش با چند جمله تاثیر گذار و کلیدی و اطلاع‌گیری از یک‌سری عوارض خطرناک و تکان دهنده دخانیات به انگیزه و آگاهی رسیده و بدون نیاز به فشار مضاعف خود را برای یک ترک موفق آماده می‌کنند. این در حالی‌ست که کارشناسان هوشمند شرکت‌های تولید کننده محصولات دخانی نیز بسیار زیرکانه در حال بررسی راه‌های جدید و القای نیاز به دخانیات و محصولات رنگارنگ و متفرقه آن مانند سیگار الکترونیک و توتون جویدنی و انواع فیلترهای معجزه‌آسای الکترونیک ادعا شده است به شهروندان از طریق رسانه الکترونیک هستند و ان را از طریق امکاناتی که فناوری اطلاعات در اختیار آنان گذاشته پخش می‌نماید و این رقابتی است میان آنان و مروجان سلامت در جامعه و بدیهی است که گروهی موفق‌تر است که بتوانند در این رقابت الکترونیک تعامل رسانه‌ای بیشتری با مخاطب داشته باشد. چرا که شهر الکترونیک یک شهر واقعی است با کلیه خصوصیات رایج در ان که فقط ارتباطات و تعاملات اجتماعی و تامین بخش عمده‌ای از نیازهای روزمره به عهده فناوری جدید ارتباطی قرار دارد. و به همین علت است که این شهر واقعی نیاز بیشتر به توجهی جدی در حوزه سلامت دارد و این موضوع را عدم کنترل مناسب بخش اطلاع‌رسانی و آموزش بخصوص در فضای وب پررنگ‌تر می‌نماید. زیرا در خوش‌بینانه‌ترین حالات نیز ما شاهد حضور و خودنمایی افرادی در محدوده اینترنت هستیم که با اطلاعات غیر علمی و تجربی و گاها مضر خود؛ سلامت کاذب را به شهروندان القاء کرده و گاها از این وادی سوء استفاده تجاری نیز می‌نمایند که اگر در کنار آن تبلیغات مستقیم و غیر مستقیم شرکت‌های ضد سلامت مانند تولید کنندگان محصولات دخانی را در نظر بگیریم، به فضایی می‌رسیم که تداخلات اطلاعاتی و تعاملاتی تعریف نشده در میان شهروندان شهر الکترونیک و دولت‌ها و شرکت‌ها ضد سلامت بخش خصوصی سلامت محور در حال بسط و گسترش و پویایی است و از این معجون الکترونیک سلامت محور چه کسی سود می‌برد و چه کسی زیان می‌بیند شاید بیشتر از هر چیز مربوط باشد به اجرای صحیح و اصولی اقدامات زیر بنایی در بخش سلامت شهر الکترونیک توسط بانیان آن یعنی دولت الکترونیکی و با کمک فناوری نوین اطلاعاتی و مخابراتی در اختیار قرار داد شده. نگاهی متفاوت به پزشکی الکترونیک تله مدیسین یا پزشکی از راه دور به انتقال داده‌ها از طریق فناوری الکترونیک اطلاق می‌گردد و در واقع یک ارتباط مناسب و کاربردی بین مهندسی علوم پزشکی است که در آن مسئولین سلامت شهر قادرند با فناوری نوین سطح سلامت جامعه را بالا برده و در حد مطلوب حفظ نماید. پزشکی الکترونیک یا به تعبیری همان تله مدیسین که قدمتی در حدود یک قرن دارد ابتدا توسط سازمان‌هایی مانند ناسا و جهت مصارف محدود و اختصاصی مانند مشاوره پزشکی برای فضانوردان مطرح شده بود. ولی در شکل جدیدتر و همه‌گیر آن را حدود دو دهه قبل دوباره شکل گرفته و در مواردی مانند آموزش پزشکی و مسائل مرتبط با بهداشت تا مشاوره‌های پزشکی و در نهایت جراحی از راه دور را شامل گردیده است. بنا بر این تعریف مناسب و نوین تله مدیسین را واژه سلامت الکترونیک به عنوان جایگزین می‌تواند پاسخگو باشد که فرآیندی الکترونیکی و ارتباطی است و شامل کلیه روش‌های پیشگیری باشد که فرآیندی الکترونیکی و ارتباطی است و شامل کلیه روش‌های پیشگیری تشخیص و درمان بیماری‌ها می‌باشد که در شکل مبسوط و مستند آن لازمه شهر الکترونیک سلامت مدار آرمانی می‌باشد. بنابراین این واژه پزشکی الکترونیکی جای خود را در آرمان شهر الکترونیکی به سلامت الکترونیکی داده و واژه‌ای است که معنای واقعی خود را به صورت یک مفهوم گسترده از ابتدای هزاره سوم پیدا کرده که نه تنها سلانت در اینترنت را شامل می‌شود بلکه تمامی موارد مرتبط به رایانه و پزشکی را نیز شامل شده و لحاظ می‌کند که مانند هر فناوری نوینی این‌گونه ارتباط پزشکی نیز می‌تواند دارای خطا بوده و نیز مورد سوء استفاده افراد سودجو قرار گیرد لذا رجوع به این مراجع و استفاده از آن توسط شهروند شهر الکترونیک سلامت محور می‌بایست در یک چارچوب باشد و به هر سایت و مرجعی برای اطلاعات رجوع نشود. موضوعی که امروزه راجع به دخانیات شاهد آن هستیم و هر جستجوگر سلامتی را در محیط مجازی دچار سردرگمی می‌کند. نداشتن متولی و حضور کم سویه مراجع و مجامع دانشگاهی و معتبر در این موضوع نیز جذابیت و پر مخاطب بودن سوژه باعث شده تا همگان به خود اجازه اظهار نظر داده و گاها با سخنان غیر کارشناسانه موضوع دخانیات را در جامعه الکترونیک سلامت محور بغرنج‌تر و غیر قابل حل‌تر نماید و این در حالی است که پیگیری این مراکز مجازی در صورت اشتباه اطلاع رسانی در اکثر اوقات غیرممکن و بی‌نتیجه است. لذا ما برای استفاده بهینه از تله مدیسین به عنوان یک فناوری کارا در شهر الکترونیکی می‌بایست به یک افزایش تلاش و فعالیت دوسویه متوسل شویم. هم همکاری اساتید در تولید یک پروژه مدرن برای عرضه به سرویس گیرندگان و هم بالا بردن زیر ساخت‌های فنی و مخابراتی و توجه بیشتر به این مهم یعنی موضوع سلامت الکترونیک و به طور اختصاصی دخانیات در نظر گرفته شود. بهینه‌سازی اطلاع‌رسانی شهر الکترونیک سلامت محور یک نیاز غیرقابل انکار رویکرد جهانی از دو دهه قبل به سمت اطلاعاتی شدن جوامع بوده است و جوامعی پیشرفته محسوب می‌شوند که در تولید و تبادل اطلاعات دارای فناوری به روز باشند. ولی در این بین موضوعی که کمتر به آن توجه شده اطلاع‌رسانی در حوزه سلامت می‌باشد. موضوعی که غفلت از آن توسط دولت‌ها علاوه بر آسیب‌های جبران‌ناپذیر به بدنه اجتماعات شهرهای الکترونیک، محیطی مساعد برای شرکت‌های ضد سلامت مانند کارخانه‌های تولید دخانیات را فراهم می‌آورد تا با استناد به ناآگاهی گروه‌های هدف خود نیازهای آنان را به گونه‌ای تغییر دهند که مصرف مواد زیان‌باری مانند الکل و دخانیات را به عنوان ضرورتی برای زندگی خود بدانند. برای مثال جذابیت با کشیدن سیگار و یا تمرکز با مواد مخدر و قدرت و شادی با الکل از قبیل القائات می‌باشد که به طور کاذب نیازهای یک شهروند را توسط امکانات فناوری اطلاعات هدف قرار می‌دهد. آنها خلا اطلاع‌رسانی سلامت محور را که یکی از وظایف دولت‌ها در شهر الکترونیک است را با اطلاعات ضد سلامت جایگزین کرده و از آن بهره ناسالم تجاری و تبلیغی خود را با هدف سودجویی می‌برند. چرا که فناوری اطلاعات این امکان را به آنان داده و کمک می‌کند تا سریع‌تر به اهداف خود برسند که این مسئله نماد واقعی شارلاتانیزم الکترونیکی یا به عبارتی انحراف اطلاعات سلامت مدار شهروندان به قصد سودبری در سطح مجازی می‌باشد و موضوعی که توجه جدی‌تر دولت الکترونیک را می‌طلبد. البته این بدان معنی نیست که دروازه فناوری نوین را بسته و به واسطه بدون مرز و غیر قابل کنترل بودن از آن استفاده نکنی. چرا که فناوری اطلاعات موضوعی نیست که به یک‌باره اختراع شده باشد و در جامعه ورد مصرف قرار گیرد. بلکه حقیقتی است که بر اساس نیاز افراد یک جامعه خود را نشان داده و نمو یافته و در هر صورت خواه ناخواه در جامعه اجرا و پخش می‌گردد و اگر هم اکنون به این مسئله و شرایط ظهور و اصلاح سلامت مدار آن توجه نشود در فردایی نه چندان دور آن را با عوارض و عواقب منتجش بناچار به پذیرش هستیم. تعامل خانواده و شهر الکترونیک خانواده به عنوان واحد کاربردی شهر الکتروینک هدف ارائه خدمات شهری می‌باشد که با مراجعه به سایت‌ها و پورتال‌های شهر الکترونیک نیازهای خدماتی خود را تامین می‌کند از جمله این ضروریات مقوله سلامت می‌باشد. این مهم افزایش مهارت خانواده به ویژه والدین را می‌طلبد. در عین سرپرستان خانواده می‌بایست علاوه بر آشنایی با نحوه کاربردی رسانه‌های الکترونیک و تعامل با دنیای مجازی، با آسیب‌هایی که احتمال دارد فرزندان آنها را در اقیانوس عظیم اطلاعات غرق سازد آشنا گردند و طرق مقابله با آن را بطور کامل بدانند. چرا که فناوری شهر الکترونیک محاسن و معایب خود را داشته و شهروندان از این قبیل شهرها باید به روش‌های استفاده از محاسن و اجتناب از عوارض و معضلات آن مسلط باشند. این موضوع به خصوص در کشورهای در حال توسعه از جمله کشور ما در خور توجه بیشتر است زیرا شرایط بهداشتی- اجتماعی و فرهنگی خاص این ممالک احتمال آسیب‌پذیری بیشتری در اثر تداخل فرهنگ‌های وارداتی و عوارض و عواقب آن را دارند. البته پیشرفت‌های امنیتی و کنترلی نیز با پیشرفت‌های فناوری بهبود یافته ولی با وجود این تمهیدات و ساز و کارهای امنیتی و کنترل در ارتباطات، قابلیت کنترل کمتر موثر است و لذا همان‌طور که تاکید شد توجه شرایط فرهنگی و اجتماعی کشورها قبل از ایجاد و تجهیز شهر الکترونیکی و نیز آماده کردن خانواده‌ها از بعد فرنگی- اجتماعی- اخلاقی و حتی پزشکی ضروری به نظر می‌رسد. شهروند آرمانی شهر الکترونیک شهروند شهر الکترونیکی سلامت محور فردی موثر برای ایجاد یک جامعه اطلاعاتی و دانش محور با موضوعیت سلامت خود و دیگر افراد در ارتباط با او در دهکده جهانی است. این فرد مسئولیت پذیر- فعال و آگاه به مهارت‌های الکترونیک می‌باشد و قادر است کلیه اطلاعات بهداشتی و مرتبط با سلامت خود را از طریق استفاده از فناوری به روز اطلاع‌رسانی، به دست آورده و به هیچ عنوان منفعل و ساکن نمی‌باشد و ب طور فعال فناوری اطلاعاتی در دسترس خود را به کار برده و آن را اسبابی برای تحول خود در همه ابعاد زندگی می‌داند. تحولی که تعادل در سلامت و افزایش آگاهی‌های مرتبط با سلامت خود و دیگر شهروندان شهر الکترونیک آرمانی را شامل می‌گردد و لذا توانایی او در کسب، پردازش ،تولید ،انتقال و ذخیره دانش بالقوه مرتبط با سلامت از اهمیت بالایی برخوردار است، این توانایی بالقوه فرد در تعامل با شهر الکترونیک به فعل تبدیل می‌گردد و این میسر نمی‌شود مگر با امکاناتی که از طریق فناوری جدید به او عرضه شده که بدون هیچ محدودیت مکانی، زمانی و اقتصادی به او عرضه می‌شود. این بدان معنی است که او با استفاده از فناوری ارتباطی الکترونیکی و امکان دسترسی به کلیه منابع آموزشی الکترونیکی به بهترین صورت و در سریع‌ترین می‌یابد و این موضوع وقتی اهمیت می‌یابد که بدانیم همه شهروندان شهر الکترونیکی به طور عادلانه از این فرصت برابر استفاده می‌نمایند. شهر الکترونیک سلامت محور شهر الکترونیک با گرایش بهداشت و سلامت، آرزوی همه شهروندانی است که نیاز به امکانات الکترونیکی سخت‌افزاری و نرم‌افزاری را با گسترش تکنولوژی در اطراف خود حس کرده‌اند. این شهر بر پایه اطلاع‌رسانی استوار است و ابزار این اطلاع‌رسانی رسانه الکترونیک است. مانند هر قسمت دیگر شهر الکترونیک موضوع سلامت نیز رابطه مستقیمی با گسترش زیرساخت‌های آن و نیز میزان یادگیری و دسترسی به امکانات دارد بنابراین برای دستیابی به یک شهر الکترونیک سلامت محور به عنوان ارمغان دیجیتالیسم می‌بایست در سرعت و دقت اجرای امور، غلبه بر موانع مکانی و زمانی و نیز گسترش نیروهای بالقوه موجود تاکید نموده و آنان را در اجرا و دستیابی سریع‌تر به هدف‌ها به کار گمارد ولی در اکثریت مواقع دولت‌های الکترونیک در ایفای نقش سلامت خود دچار تضاد و تنش می‌گردند چرا که در این مقوله تعامل بین مردم و دولت از سازماندهی فناوری اطلاعات نقش مهم‌تری داشته و برای دست‌اندرکاران شهری اقدام منسجم در جهت ارتباط با شهروندان با ابزارهای آموزش و تبلیغات و به دور از موازی کاری مهم و حیاتی می‌نماید و پرداختن مطابق فرهنگ، نگرش جامعه و نظارت هوشیارانه و دقیق بر فضای مجازی برای جلوگیری از نفوذ ضد سلامت تنها راهکارهای موجود می‌باشد. که این امر مسجل نمی‌شود مگر با ساماندهی و ارتقای سطح کیفی و کمی فضای مجازی در مقوله بهداشت و درمان و راه‌اندازی وب سایت‌های مستند و قوی دولت محور و نظارت مسئولانه بر وبلاگ‌های مرتبط با امر سلامت. چرا که شهروندان دولت الکترونیک نیاز به مراجع اعتماد و استناد دارند تا با خیال راحت و به دور از هر شک و شبه‌ای قادر باشند اطلاعات بهداشتی و درمانی خود را به‌روز کنند. و نتیجه‌نهایی این اقدامات که با ارتقای کیفیت و خدمات بهداشتی و اطلاع‌رسانی دولتی شروع شده به تعامل آشکار و کاربری شهروندان و دولت الکترونیک در امر سلامت می‌انجامد و بدین‌سان نتیجه‌ای جز ارتقای سلامت را در جامعه انتظار نداریم. متاسفانه در بسیاری از مقولات مرتبط با سلامت جامعه این روند سیری متفاوت دارد؛ برای مثال در مقوله دخانیات این چرخه بطور متضاد و معکوس عمل شده به‌طور‌ی‌که صاحبان صنایع دخانی و محصولات متنوع آنان تاکنون پیروز میدان تعامل با کاربران بوده‌اند و به همین دلیل است که هر چه دولت‌ها و نهادهای مرجع بهداشتی مانند سازمان جهانی بهداشت یک کالا را رد می‌کنند ولیکن سیر درخواست‌های قانونی و غیرقانونی به سمت آن کالا نه تنها کمتر نشده بلکه تابع یک منحنی سینوسی متناوب با مسیر صعودی می‌باشد. که مثال بارز آن سیگارهای الکترونیکی و اقلام جدید دخانیات مانند توتون‌های جویدنی و انواع به ظاهر ملایم سیگار است و در این جنگ نابرابر اطلاعاتی و الکترونیکی مقلوب میدان فقط شهروندان می‌باشند. چالش‌های آموزش سلامت در شهر الکترونیکی سامت گم کرده بشریت است و برخورداری از فناوری اطلاعات در آموزش علوم مرتبط با سلامت انسان‌ها در سال‌های اخیر پیشرفت سریعی داشته و این تحول را بشر مرهون استفاده از رایانه و اینترنت و دسترسی آسانتر به اطلاعات و دانش و فرصت‌های آموزشی به وجود آمده می‌داند. در فن‌آوری اطلاع‌رسانی سلامت از اطلاعات و ارتباطات جهت ارتقای آموزش سلامت و همچنین بهینه‌سازی خدمات بهداشتی- درمانی استفاده می‌شود. در آموزش الکترونیک سلامت محور آن‌چه مورد دقت قرار می‌گیرد، اهمیت شناخت هویت مجازی در نظام آموزش است به عارت ساده، فرد آموزش گیرنده حق دارد که بداند از چه کسی آموزش می‌گیرد. لذا علم آموزش سلامت و بهداشت در هویت مجازی اداری خصوصیت منحصر به فردی است و با چالش‌هایی مواجه است که باید آنها را شناخت و ورد توجه قرار داد. نکته مهم و ویژه دیگری که جای بحث دارد استفاده از فناوری وارداتی در یک شهر الکترونیک است. این فناوری فقط زمانی در جریان توسعه شهر قابل استفاده و موثر است که ریشه‌های آن به همان منابع خارجی تولید کننده آن متصل باشد. بنابراین این رابطه به نوعی یک وابستگی علمی – فنی و رابطه آموزشی نامتعادل و غیر استاندارد به وجود آورده و به این طریق دولت صاحب فناوری قادر است کلیه نگرش‌ها و تبلیغات تحمیلی خود را نیز از طریق رسانه وارداتی به شکور گیرنده القا کند و اگر این فرصت به شرکت‌ای تولید کننده محصولات مرتبط با سلامت با گرایش ضد سلامت قرار گیرد آنگاه آنها بازارهای جهان سومی خود را در میان شهروندان آن دیار پیدا کرده و تحفه مرگ و بیماری را برای آنان به ارمغان می‌آورند. کاری که هم اکنون شرکت‌های دخانی و نیز تولید کننده محصولات نیروزا... در حال اجرایش هستند که ریشه آنها چیزی نیست جز فناوری وارداتی. لذا بدون در نظر گرفتن زیر ساخت‌های آموزش مجازی سلامت محور نمی‌توان به پیاده‌سازی و تاثیر آن دل بست و لازم است تا قبل از هر گونه اقدامات اجرایی این زیر ساخت‌ها را شناسایی کرده و سپس ادغام آن را با آموزش مجازی خواستار باشیم. یکی از مسایل و مشکلاتی که بر سر راه تولید نرم‌افزارها و محتوای در برگیرنده آموزش الکترونیک قرار دارد، کمبود متخصصین آشنا ب هر دو مقوله یعنی سلامت و رایانه است. این موضوع باعث می‌گردد که هم متخصصین رایانه طرح نرم‌افزار آموزشی نتوانند موضوع مورد آموزش را به معنای واقعی عرضه کنند و نه مجربین بهداشتی- درمانی به علت عدم آشنایی با فناوری رایج در تولید و عرضه نرم‌افزاری امکان بهره‌گیری و اظهار نظر مناسب و اصلاحی را دارند. مزایای آموزش الکترونیک بهداشت در مقایسه با آموزش دستی: 1. آموزش بدون محدودیت‌های زمانی و مانی و بدون محدودیت در هر مقوله‌ای قابل بسط و توسعه است. 2. امکان یادگیری مشارکتی یعنی خود فرد داوطلبانه و به معنای واقعی جوینده دانش است 3. امکان وسیع الطیف برای عموم مردم 4. پیشگیری از استرس‌های زائد رقابتی و تبعیض‌های رایج در روش سنتی 5. آموزش چند رشته به همراه پیش نیازهای همراه در یک زمان 6. در این روش فرد بر اساس شرایط روحی و جسمی سرعت و نوع آموزش را بر اساس نیاز خود انتخاب می‌کند. 7. با استفاده از امکانات چند رسانه‌ای کیفیت آموزش بالا می‌رود. 8. صرفه‌جویی در منابع طبیعی مانند درختان به عنوان منبع کاغذ و کاهش آلودگی محیط. تبلیغات و تجارت الکترونیک در شهر سلامت محور تبلیغات و تجارت دو ستون از سه اصل اساسی بنیان‌گذاری یک شهر الکترونیک می‌باشند. و دو رکنی هستند که بسیار محکم به هم وابسته بوده و حیات یکی در گروی دیگری است. لازمه عرضه یک تولید فرهنگی مرتبط با سلامت تبلیغ است این امر در دنیای رقابتی به خصوص در دنیای رقابت سلامت و بیمار امری انکارناپذیر است. در دنیای الکترونیک نیز تبلیغات مجازی حرف اول را می‌زند و آمار و مستندات نشان داده که در آینده رقابت واقعی در دنیای مجازی خواهد بود. و افزایش و پیشرفت هشتاد و پنج درصدی این صنعت در فاصله سال‌های 2006-2009 تایید کننده موضوع می‌باشد و پیش‌بینی می‌گردد که حجم تبلیغات تا سال 2010 به رقم 10 و نیم میلیارد دلار در جهان برسد. علل رواج و تاثیر‌گذاری بیش از حد تبلیغات مجازی در هر رشته‌ای از جمله وادی سلامت را در هشت موضوع ارزیابی کرده‌اند. 1. آسان و در دسترس همگان بودن امکانات مجازی برای اطلاع رسانی 2. ارزان بودن این تبلیغ و اطلاع رسانی در مقایسه با نوع سنتی آن 3. تابع قانون و مقررات خاصی نبودن 4. بالا بودن ضریب نفوذ اینترنت در جوامع 5. شبانه‌روزی بودن خدمات 6. جذاب بودن به واسطه امکانات چند رسانه‌ای 7. فراگیر بودن 8. وجود شرایطی که خود فرد به صورت فعال به سراغ اطلاع رسان می‌رود (با کلیک داوطلبانه روی آن) و به این ترتیب آن را از خود می‌داند و بیشتر به آن اعتماد دارد. همزمان و پا به پای این مقوله، تجارت الکترونیک محصولات مرتبط یا بر هم زننده سلامت شهروندان شهر الکترونیک نیز کم‌کم جایگاه و روش‌های جلب و جذب مشتری خود را پیدا کرده و به طوری که تجارت الکترونیکی محصولات مرتبط با سلامت در رسانه الکترونیک به صورت چالشی در دنیای الکترونیک سلامت خود را نشان می‌دهد و تجارت الکترونیک سلامت مدار در پهنای باند به کلافی سر در گم تبدیل گشته و ملقمه‌ای است از شرکت‌های محصولات ضد سلامت (مانند دخانیات) و ایده‌پردازان آشنا به رایانه و ناآشنا به علم سلامت و دولتی الکترونیک که در زمینه ارزیابی و عملکرد در وادی سلامت از کمترین تجربه و دانش روز برخوردار بوده و هنوز به خوش‌بینانه‌ترین تعابیر در ابتدای راه سلامت الکترونیک می‌باشد و شهروندانی که نیازمند کسب اطلاعات صحیح و به‌روز از مراجع معتبرند این ترکیب وقتی متعادل و راهبردی می‌شود که از طرفی برنامه مدون سلامت‌مدار برای مثال در حوزه دخانیات به محیط مجازی ارسال و پخش گردد و از طرف دیگر قانون به کمک دولت‌ها و شهروندان شهر الکترونیک آمده تا آنها را از تبلیغات ضد سلامت و تبلیغ شرکت‌های سودجو و فرصت‌طلب در امان دارند و در غیر این صورت اعتبار و اعتمادی به سلامت شهر الکترونیک نمی‌باشد چرا که محیط مجازی به وضع موجود گسترده و بدون حد و رز و حصار بوده و قابل کنترل و پیگیری نمی‌باشد. کنترل سلامت جامعه در فضای مجازی با ورود رایانه به زندگی انسان‌ها و گسترش اینترنت بسیاری از تعریف و خدمات اجتماعی از جمله بهداشت و سامت در جامعه دستخوش تغییر شده و سمت یک تحول بنیادی سو گرفت و جهان مجازی به عنوان پدیده هزاره سوم در ابتدای راه خود این حاصل تعامل اجتماعی را نیز خواه‌‌ناخواه دچار تغییر و تحول کرد و اینترنت به عنوان یک فضای مجازی هم‌اکنون جزء بزرگترین رسانه‌های اطلاعاتی در محیط الکترونیک حتی از رسانه‌های رایج مانند رادیو گوی سبقت را ربوده و در آینده نزدیک رسانه‌های دیداری و نوشتاری را نیز در پشت سر می‌گذارد. به طوری که هم‌اکنون برای عده زیادی از افراد اینترنت و محتوای آن جزئی از زندگی اجتماعی و صنفی آنها محسوب می‌گردد. در این افراد که تعدادشان به سرت در حال افزایش است این فناوری ابزاری در جهت جمع‌آوری اطلاعات و بخش ضروری از زندگی‌شان به شمار می‌رود چرا که این پدیده که کمتر از دو دهه از عمرش می‌گذرد به ابزاری ضروری تبدیل شده و افراد بسیاری از تعاملات ضروری خود را با آن و به روز انجام می‌دهند. قابلیت‌هایی که به صورت بالقوه در فضای مجازی اینترنت لحاظ شده است به این رسانه امکان می‌دهد تا اطلاعات حوزه سلامت خود را بدون هیچ تفاوت و تبعیضی در اختیار ساکنان شهر الکترونیک به عنوان ک زیر گروه از دهکده جهانی قرار دهد. و متفاوت از هدف خود در راستای توسعه فناوری قادر است تا در یک شکل عمیقی و تاثیر‌گذار بر روابط انسان‌ها به شدت خودنمایی می‌کند به طوری که شهروندان شهر الکترونیک آرمانی به درجه‌ای می‌رسند که فناوری و دستگاه اطلاع‌رسان برای آنها قابل اعتمادتر از افراد می‌گردد و به همین علت به اطلاعاتی که خود از فضای مجازی راجع به یک موضوع (مثلاً سلامتی) به دست می‌آورند برایشان قابل استنادتر از حداقل مهارت‌های یارانه‌ای قادر است تا هم به وسیله ارتباطات الکترونیک مانند نامه الکترونیک و چت و موتورهای جستجوگر اطلاعات بهداشتی مورد نیاز خود را در فضای مجازی دریافت کند و هم با امکاناتی نظیر موارد قبل و نیز وبلاگ‌ها با کمترین وقت و سرمایه و دانش به اظهار نظر در این باره بپردازد که البته سندیت و صحت و سقم این اطلاعات دریافتی و نیز ارسالی زیر سوال بوده و خود به چالشی در وب تبدیل گردیده است چرا که سوژه سلامت و بهداشت به واسطه جذابیت موضوع و پر مخاطب بودن همواره مورد استفاده و سوء استفاده افراد مختلف و در خوش‌بینانه‌ترین حالت آن جویای نام! گشته و می‌گردد. این در حالی است که گسترش اینترنت چنان سریع اتفاق افتاده که ما فرصت چندانی نداشته‌ایم که آن را به عنوان محیط جدیدی که می‌تواند تاثیرات بالقوه بر رفتار ما داشته باشد، به صورت اصولی و سیستماتیک بررسی کنی. چرا که اینترنت فضایی را در اختیار کاربر قرار می‌دهد که او می‌تواند آنرا شکل داده و بر آن تاثیر گذارد این مهم در صورتی حاصل می‌گردد که او بداند این رسانه مجازی چگونه قادر است بر رفتار کردار و ادراک او و دیگر ساکنان شهر الکترونیک تاثیر و تغییر ایجاد نماید. شاید این خصوصیت تنها به خاطر فراگیر بودن این رسانه اطلاع‌رسان است چرا که در جهان مجازی ارتباطات حتی کاربران غیر حرفه‌ای و گمنام نیز می‌تواند به سرعت و به سادگی بر اوج پهنای باند حاکمیت و خودنمایی کنند و مخاطبان و تاثیر پذیرانی را برای خود داشته باشند زیرا آنان از یک فناوری خاموش برای تاثیر استفاده می‌کنند که در مقایسه به متون نوشتار و دیداری در ارجحیت و اولویت تاثیر گذاری قرار دارد و آن کاربری فوق متن به جای متن است. ماهیتی که باعث تاثیرگذاری معجزه‌آسای فضاهای مجازی می‌گردد یعنی صورت چند وجهی و مولتی مدیای و نیز کاربری حالات طبقه‌بندی نشده و غیر زنجیره‌ای و استفاده از سمبله و علائم و تصاویر و صداها در آن که در عین ناباوری پیچیدگی و کسالت و پراکندگی را در متن جبران می‌کند. چالش وبلاگ در نظام الکترونیک سلامت مدار وبلاگ‌ها را نه به خاطر پیچیدگی موضوع بلکه به‌واسطه انتشار خارج از کنترل آن و آسانی کاربری، می‌توان به عنوان یک پدیده در وادی وب ارزیابی کرد که به طور روز افزونی در طول چند سال گذشته انتشار و عمومیت یافته و کاربرهای متفاوت آن از یک دفترچه خاطرات شخصی برای فردی تنها که نیاز به درد دل کردن دارد تا ارزیابی سیاسی منطقه توسط یک سیاست‌مدار بنام، همگی نشان‌دهنده طیف وسیع کاربری این فناوری می‌باشد. اهمیت موضوع وبلاگ نویسی وقتی خود را کاملاً نشان می‌دهد که بدانیم یا این که این پدیده از حدود سال 80 در ایران شروع شده است در کمال ناباوری در مدت کوتاهی در جمع چهار کشور برتر کاربری این پدیده قرار گرفتیم... شاید که دلیل کاربری بالای این پدیده، آسان و رایگان بودن آن و در نهایت فرد محور بودن آن است به طوری که فرد به سادگی یک نوشته یا نامه الکترونیک و رعایت بعضی اصول ساده مانند انتخاب نام و آدرس و قالب و تهیه موضوع در جرگه وبلاگ نویسان قرار می‌گیرد و افکار و نظرات و اطلاعات خود را در دهکده جهانی الکترونیک عرضه می‌کند. و به همین علت در هر رشته و به خصوص در مقوله بهداشت مانند شمشیری دو دم عمل کرده و متاسفانه اکثرا با تیغ مخرب خود عمل می‌کند برای مثال اگر شخصی به واسطه دریافت اطلاعاتی راجع به عوارض سیگار این کلمه را به یک موتور جستجو دهد با خیل عظیمی از هرز بلاگ‌ها مواجه می‌گردد که از بحث سیگار و عشق گرفته تا اشعاری در باب آن و یکسری مطالب غیر کارشناسی اغلب ترجمه یا کپی شده تا بررسی نوع سیگار مصرفی فلان هنر پیشه و توصیه‌های عامیانه و اغلب مضر و غیر موثر در ترک سیگار چیز دیگری نمی‌بینیم و متاسفانه در این باب جای مستندات به شدت خالی است به طوری که به جرات می‌توان گفت که تعداد آنها از انگشتان دست تجاوز نمی‌کند. و جای تاسف است که نمی‌توان از این پدیده ارزان و وسیع الطیف و کارا استفاده بهینه کرد. چرا که وبلاگ در عین حال ابزاری است که به واسطه ویژگی‌های خاص خود می‌تواند به عنوان یک فناوری کارآمد و شاید معجزه‌آسا عمل کند که این مسئله را علاوه بر همه‌گیر بودن آن می‌توان به سیستم نظر خواهی دو طرفه و نیز آسانی در تداوم و روز آمدی آن نسبت داد که بدان معناست که جامعه ساکن در شهر الکترونیک سلامت محور طبعا از یک رسانه تعاملی طبعا استقبال بیشتری می‌کنند. محیطی که آنان نیز می‌توانند به راحتی و آزادانه نظرات خود را به عنوان و مطرح کرده و با خیال راحت سوالات خود را در زمینه بهداشت و سلامت خود و خانواده خود مطرح کنند و با اطمینان جواب‌های قانع کننده بگیرند. و به این خاطر نظارت سلامت محور بر وبلاگ‌ها توسط یک نهاد مشخص و تعریف شده و قانونی و امکان آمار و اطلاعات جدید در حوزه سلامت از آن نهاد به عنوان یک واحد اطلاع‌رسان معتبر مورد استناد آنها را ترغیب کرده که با آن تعامل کرده و از آن استفاده نماید و در عین حال نظرات و اطلاعات خود را در اختیار گذارده تا بدین ترتیب نهاد متولی بهداشت و سلامت جامعه بهترین و معتبرترین و به‌روزترین پس‌خوراندها را برای ارزیابی کیفیت و کمیت سلامت جامعه داشته باشد و در این صورت است که تعامل معنای واقعی خود را پیدا می‌کند. و بدین ترتیب نتیجه می‌گیریم یک تلاش یا پشتوانه کارشناسی در حوزه اطلاع‌رسانی بهداشت و درمان بسیار تاثیر‌گذارتر از سانسور می‌تواند کارایی داشته باشد. بازی‌های رایانه‌ای بازوهای سلامت یکی از جاذبه‌های فراگیر در شهر الکترونیک بازی‌های رایانه‌ای می‌باشد که با اثرگذاری بی‌مانند خود در فرهنگ، آموزش و بهداشت شهروندان از اهمیت یک رسانه پرطرفدار برخوردار است. چرا که دگرگونی و نوین‌سازی این صنعت یا هنر در عصر حاضر باعث شده که فناوری از یک بازی به ظاهر ساده و سرگرم‌کننده یک مفهوم عمیق را القا کرده و مشابه آنچه در گذشته در سینما تجربه شده بود آن را نیز به یک رسانه قوی و تاثیر‌گذار در تمامی صحنه‌های زندگی از جمله بهداشت و درمان تبدیل کند. بازی‌های الکترونیکی علی‌رغم ظاهر سرگرم کننده و غیر جدی باعث تغییر الگوهای رفتاری او شده و آرمان‌های کاربر را به شدت دست‌خوش تغییر می‌کند. بازی مانند یک شمشیر دو دم است که می‌تواند همه ارزش‌های منفی و هم مثبت را در شخص تثبیت کند چرا که بازی یک نوع آموزش غیر مستقیم است که کاربر به صورت تعاملی با آن درگیر است و لذا در نوعی از آموزش و تبلیغات غیر مستقیم می‌تواند تاثیر‌گذار باشد که کاربر خود فعالانه مسئول دریافت و پرداخت اطلاعات می‌داند. از طرف دیگر نرخ رشد این بازی‌ها در مقایسه با دیگر رسانه‌های فراگیر مانند سینما (سه برابر افزایش رشد) باعث توجه بیشتر به این پدیده چند رسانه‌ای در امر آموزش و بهداشت و ایجاد الگوها و نگرش‌های مثبت بهداشتی در میان دست‌اندرکاران سلامت شده است. اقدامی که شرکت‌های ضد سلامت نیز به آن توجه داشته و از آن غافل نمی‌باشد. لذا برای بازی‌های رایانه‌ای می‌بایست یک کار ریشه‌ای انجام داد که بهترین راهکار بررسی در تولید بازی و نیز تدوین سند ملی همکاری در حوزه بازی‌های رایانه‌ای سلامت محور و همکاری بین بخشی و رفع معضل عدم هماهنگی بین دستگاه‌های مسئول توسط یک نهاد فرا دستگاهی مانند شورای عالی اطلاع‌رسانی پیشنهاد می‌گردد. راهکارهای بهینه‌سازی فناوری اطلاعات: 1. ایجاد تسهیلات در هماهنگی بین بخشی مهمترین راه ارائه خدمات مدون سلامت مدار مردم محور است و عدم دستیابی به این روند تعادل باعث موازی کاری و فرسایش نیروها می‌گردد. 2. برای ایجاد یک شهر الکترونیک آرمانی علاوه بر تدوین قوانین مناسب، استاندارد سازی ملی و منطقه‌ای آن برای ایجاد امنیت در محیط مجازی به ویژه در موضوع پزشکی و بهداشت که در رابطه مستقیم با سلامت شهروندان شهر الکترونیک دارد لازم باشد. این قوانین بر اساس منطقه متفاوت و دارای ویژگی‌های مناسب به آن بوده ولی در مجموع می‌بایست از یکپارچگی دهکده جهانی تبعیت کند. 3. استفاده از سامانه هوشمند ارتباطی در خطوط تلفن سیمی و نیز کاربری بهینه بر اساس مکان زمان و شغل ... در ارسال پیامک‌های سلامت جو امکان استفاده کلیه شهروندان را در هر موقعیت زمانی، مکانی، سنی، جنسی، تحصیلی و مهارتی فراهم می‌آورد. 4. در اختیار قرار دادن یک سری اطلاعات و موضوعات بهداشتی مدون برای ارائه دهندگان خدمات و اطلاعات در فضای مجازی در قالب وبلاگ و وب‌سایت و در اختیار قرار دادن تمهیدات تشویقی و امتیازت و امکانات ویژه به استفاده‌کنندگان از اطلاعات بهداشتی مستند و با مرجع. 5. قانون‌مند کردن در ساخت و تکثیر و پخش بازی‌های رایانه‌ای و توجه جدی‌تر به درجه‌بندی آن و ممیزی سلامت محور بازی‌های رایانه‌ای و در نهایت توجه به محیط‌های فیزیکی کافی نت‌ها و گیم‌نت‌ها و مشخص شدن مسئولیت در موضوع مکان‌های مزبور. 6. ایجاد کار گروه آموزش الکترونیک سلامت محور: نو بودن تغییرات سریع این فناوری و حوزه کاربرد آن و طیف وسیع کار گروه سلامت و فقدان برنامه جامع و منسجم در این مقوله باعث شده تا توجه خاص این کار گروه می‌بایست علاوه بر اجتناب از اهداف غیر واقعی و دست نیافتنی قابلیت و توان ایجاد انگیزه و استفاده از کلیه دست اندرکاران و فعالان این حیطه را داشته باشد. 7. بررسی اولویت‌های بهداشتی در صنعت نرم‌افزاری در حوزه بهداشتی و درمانی.. 8. توجه به بخش‌های خصوصی و دانشگاهی علمی در امر آموزش الکترونیک مهارت های سلامت و تشکیل کمیته علمی در امر آموزش الکترونیک مهارت‌های سلامت و تشکیل و کمیته علمی بررسی وب در حوزه سلامت. 9. مهیا کردن شرایط آموزش فعال سلامت محور در فضای مجازی 10. اطلاع‌رسانی گسترده به کاربران وب برای جستجو اطلاعات بهداشتی – درمانی خود از سایت‌های معتبر و مستند و حتی‌الامکان دارای کان فیزیکی و واقعی. نتیجه: علی‌رغم نگرش تعدادی از صاحب‌نظران که دنیای الکترونیک را مجموعه‌ای از پرداخت‌های بانکی و خدمات ابتدایی و انتشار و پخش چند مقاله و اخبار دانسته و دنیای واقعی را از مجازی جدا می‌دانند. ولی آن‌چه واقعیت دارد این است که دنیای مجازی لحظه به لحظه واقعی‌تر می‌شود و این روند مدام در حال پیشروی و غیر قابل برگشت است لذا ما نیز در حوزه سلامت می‌بایست دنیای مجازی را حتی بیش از دنیای واقعی حس و قبول کرده و به آن اعتماد و با آن زندگی کنیم، از آنجا که تمامی ابعاد فناوری ارتباطات و اطلاعات در بخش بهداشت و درمان و حوزه سلامت در کشور ما شناخته شده نیست، لذا فرهنگ‌سازی و شناخت آسیب‌شناسی این و معرفی کاربردهای آن یقیناً می‌تواند زمینه استفاده بهتر فناوری ارتباطی را در این حوزه خاص به وجود آورد. چرا که شهر الکترونیک محیطی را فراهم می‌آورد تا کلیه اجزای فعال آن در بخش دولتی و خصوصی و کلیه اجزای فعال آن در بخش دولتی و خصوصی و کلیه نهادهای مجازی و واقعی خدمات سرویس خود را به طور تمام وقت و با دقت و سرعت مناسب مدار قرار دهد و این کار باعث مشارکت هر چه بیشتر مردم در اداره امور بهداشتی و درمانی و اطلاع رسانی سامت در شهر خود می‌گردد و این استاندارد کسب نمی‌شود گر با فرهنگ سازی و آموزش مردم و مسئولین در ارتقای مهارت‌های دوگانه فنی و بهداشتی در شهر الکترونیکی سلامت‌مدار آرمانی. نویسنده: دکتر آرش نیک خلق

منبع: اطلاعات علمی- شماره 11 انتهای پیام/